در این مقاله، با ESR و عوارض بالابودن سرعت رسوب گلبول‌های قرمز، آشنا می‌شویم:
erythrocyte sedimentation rate یا ESR سرعت ته‌نشین شدن گلبول‌های قرمز (RBC) است که برای بررسی وضیعت التهابی بدن اندازه‌گیری می‌شود. در این آزمایش، نمون خونِ گرفته‌شده از افراد را مدتی بیحرکت قرار داده و گلبول‌های قرمز شروع به ته‌نشین شدن می‌کنند. در ادامه، مسافت طی‌شده توسط این سلول‌ها در یک ساعت سنجیده می‌شود. التهاب می‌تواند از طرق مختلف بر این پدیده تاثیرگذار باشد؛ برای مثال باعث اتصال RBCها به یکدیگر و تشکیل توده‌هایی می‌شود که چگالی بالاتری نسبت به سلول‌های منفرد دارند و سریعتر رسوب می‌کنند. از طرف دیگر، در شرایط التهاب مزمن یا عفونت، پروتئین‌های بیشتری در سلول‌های قرمز خونی وجود دارند که باعث ته‌نشین‌شدن سریعتر آن‌ها می‌شود. به‌طورکلی میتوان گفت هرچه سرعت رسوب یا ESR بیشتر باشد، التهاب نیز بیشتر است (1،2).
تفسیر نتایج آزمایش
همانطور که پیشتر اشاره شد، نتایج ESR مسافت طی‌شده توسط اریتروسیت‌ها در یک ساعت یا به‌عبارتی فاصله ایجادشده بین فاز شفاف روی نمونه خون و بخش ته‌نشین‌شده است که در قالب میلی‌متر بیان می‌شود. رنج نرمال برای افراد، در سنین مختلف به شرح زیر است:
سن مرد زن
کمتر از 50 سال 0-15 mm/h 0-20 mm/h
بیشتر از 50 سال 0-20 mm/h 0-30 mm/h
این فاکتور در کودکان باید کمتر از 10mm/h باشد (1).
پایین بودن ESR، نادر و معمولا بدون علائم است. اما فاکتورهای متعددی وجود دارند که می‌توانند باعث بالارفتن سرعت رسوب سلول‌های خونی شوند. از شرایط مرتبط با این پدیده میتوان موارد زیر را نام برد:
- التهاب، عفونت یا بیماری‌های بدخیم
- کم خونی؛ کاهش هماتوکریت
- ماکروسیتوز، گلبول‌های قرمز بزرگ
- پلی سیتمی، افزایش تولید گلبول‌های قرمز خون
- افزایش سطح فیبرینوژن
- بارداری
- دیابت
- نارسایی کلیه
- نارسایی مزمن قلبی
- چاقی
- هیپرلیپیدمی؛ غلظت بالای چربی در خون
- بیماری قلبی
- پلی‌میالژیا روماتیکا؛ اختلال التهابی که با درد عضلانی همراه است
- تیروئیدیت تحت حاد
- بیماری کبدی الکلی؛ می‌تواند باعث کاهش تولید آلبومین و در نتیجه افزایش ESR شود
- بیماری کرون و کولیت اولسراتیو
- نارسایی کلیه
- آرتریت گیجگاهی یا سلول غول‌آسا؛ التهاب در سلول‌های خونی اطراف پوست سر
- مولتیپل میلوما
- ماکروگلوبولینمی والدنستروم؛ تومورهایی که مقادیر زیادی ایمونوگلوبولین می‌سازند
- آترواسکلروز؛ تجمع پلاک در شریان‌ها و سکته مغزی
- سرطان (1)
آیا ESR بالاخطرناک است؟
ابتدا لازم به ذکر است که erythrocyte sedimentation rate به هیچ‌وجه اختصاصی و مربوط به یک بیماری معین نمی‌باشد. بنابراین از این تست برای غربالگری یا تشخیص افراد مبتلا به بیماری‌های گفته‌شده استفاده نمی‌شود، چراکه عوامل متعددی می‌توانند باعث کاهش یا افزایش این فاکتور شوند. این آزمایش به پزشک فقط در تشخیص وضعیت التهابی بدن فرد و تعیین تست‌های موردنیاز بعدی کمک می‌کند. از عواملی که می‌توانند باعث افزایش این فاکتور در شرایط عادی و غیرفعال شوند، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بارداری
- افزایش سن
- جنسیت مونث (زن بودن)
- دوران قاعدگی
- مصرف یک وعده‌غذایی چرب در بازه زمانی نزدیک به انجام تست
- اضافه‌وزن
- مصرف یک‌سری دارو ومکمل‌های مشخص ازجمله قرص‌های ضدبارداری، دکستران و…(3،1)
اما در مواردی علت بالابودن این شاخص، التهاب و بیماری‌های گفته‌شده است که در این صورت نیاز به درمان می‌باشد. بنابراین برای تفسیر صحیح نتایج آزمایش خود، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
منابع:
1. https://labs.selfdecode.com/blog/erythrocyte-sedimentation-rate-esr-high-low-levels-how-to-decrease-it/#:~:text=ESR%20levels%20higher%20than%20100,61%2C%2062%2C%2063%5D.
2. https://www.healthline.com/health/esr#overview
