تفسیر آزمایش fana چیست ؟
یکی از روشهای معمول برای انجام آزمایش ANA (Antinuclear Antibody)، تکنیک ایمونوفلورسانس است. درتست FANA از ماده فلورسانس برای تشخیص آنتی‌بادی‌ها در سلول‌ها استفاده می‌شود، بنابراین آزمایش ANA گاهی اوقات به عنوان آزمایش آنتی‌بادی ضد هسته‌ای فلورسنت (FANA) نامیده می‌شود. در این مقاله به کاربرد تست ANA و پاسخ سوال تفسیر آزمایش fana چیست ؟ می‌پردازیم.
تست ANA (آنتی بادی ضد هسته ای) چیست؟
تست ANA آزمایشی است که آنتی بادی های ضد هسته ای را در خون افراد جستجو می‌کند. آنتی بادی ها پروتئین هایی هستند که سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با مواد خارجی مانند ویروس ها و باکتری ها می سازد. گاهی در بعضی از بیماریها، سیستم ایمنی بر علیه سلول‌های خود بدن هم آنتی‌بادی تولید می‌کند. که به این نوع از بیماریها، بیماری خود ایمنی می‌گویند. در بیماری خودایمنی سیستم ایمنی بدن فرد به اشتباه به سلول های اندام ها و بافت های بدن حمله می کند. مثلا ممکن است سیستم ایمنی برعلیه هسته سلول‌های بدن آنتی‌بادی تولید کند که به آنها آنتی‌بادی ضد هسته می‌گویند. یک آنتی بادی ضد هسته به سلول های سالم خود فرد حمله می کند. این اختلالات می توانند مشکلات جدی برای سلامتی ایجاد کنند (1).
کاربرد تست ANA
آزمایش ANA برای تشخیص بیماری‌های خودایمنی استفاده می شود. در زیربه چند بیماری خودایمنی که باعث افزایش ANA در بدن می‌شود اشاره میکنیم:
• لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)، بیماری طولانی است که بسیاری از قسمت های بدن از جمله مفاصل، پوست، قلب، ریه ها، رگ های خونی، کلیه ها و مغز را درگیر می کند.
• آرتریت روماتوئید، بیشتر بر روی مفاصل اثر می‌کند و اغلب باعث درد و تورم درمچ دست و پا می شود.
• اسکلرودرمی، که پوست، رگ های خونی و اندام ها را درگیر کند.
• شوگرن که غدد سازنده اشک و بزاق و سایر قسمت های بدن را تحت تاثیر قرار می دهد.
• آدیسون که بر غدد فوق کلیوی فرد اثر می گذارد و باعث خستگی و ضعف می‌گردد.
• هپاتیت خود ایمنی
• پلی میوزیت، که منجر به ضعف عضلانی می‌گردد.
• اختلال بافت همبند ترکیبی که وضعیتی است که فرد دارای علائم لوپوس، اسکلرودرمی و پلی میوزیت میباشد.
• آرتریت مزمن نوجوانان و کودکان
• درماتومیوزیت، که باعث ضعف عضلات و راش پوستی می‌گردد.
• پلی آرتریت ندوزا، که باعث تورم رگ های خونی و آسیب به اندام ها می‌گردد (2).
علت نیاز به آزمایش ANA
در صورت داشتن علائم بیماری خودایمنی، پزشک ممکن است آزمایش ANA را برای شما تجویز کند. علائم بستگی به قسمتی از بدن دارد که تحت تأثیر قرار گرفته است. این علائم ممکن است شامل علائمی مانند تب، راش، تاول یا تغییررنگ پوست، خستگی، ریزش مو، حساسیت به نور، بی حسی و گزگز در دست یا پا، درد مفاصل و عضلانی باشد.
شرایط لازم جهت انجام آزمایش ANA
معمولاً این آزمایش نیازبه ناشتا بودن ندارد اما مصرف بعضی از داروها بر روی این آزمایش تاثیر دارند.اگر از داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌های خاصی استفاده می‌کنید حتما قبل از انجام این آزمایش با پزشک خود مشورت کنید. توجه داشته باشید که اگر پزشک علاوه بر این آزمایش، آزمایشات دیگری مانند قند، چربی و … را برای شما درخواست داده اند ناشتایی را باید رعایت کنید. (3).
تفسیر آزمایش fana
جواب آزمایش ANA یا به صورت تیتر ( عدد ) و یا به صورت الگو و نقش و نگار و چگونگی رنگ گرفتن هسته سلول ها گزارش می‌گردد.
گزارش جواب آزمایش به صورت تیتر
نتایج تست FANA ممکن است به صورت تیتر گزارش گردد. در این حالت در آزمایشگاه غلظت های مختلفی از خون با نرمال سالین (مانند 1:40، 1:80 و 1:160) تهیه و با مشاهده نور فلورسانس وجود آنتی‌بادی ضد هسته را در نمونه بررسی میکنند.
نتیجه منفی
تیتر ANA کمتر یا مساوی 1:40 منفی در نظر گرفته می شود. جواب منفی در آزمایش ANA به این معنی است که آنتی بادی های ضد هسته ای در خون شما وجود ندارد و احتمال ابتلا به اختلالات خود ایمنی کم است. اما داشتن یک جواب آزمایش ANA منفی احتمال ابتلا به یک اختلال خود ایمنی را به طور کامل رد نمی کند.
نتیجه مثبت
در حالی که محدوده رنج نرمال می تواند از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد، به طور کلی، اگر جواب آزمایش ANA نسبت 1:60 یا بیشتر گزارش گردد، جواب مثبت است و به این معنی است که در نمونه خون فرد آنتی‌بادی ضد هسته وجود دارد. محدوده مرجع برای آزمایشات ANA بحث برانگیز است. هر آزمایشگاه ممکن است در نسبتی که برای تست ANA مثبت در نظر می‌گیرد، با آزمایشگاه دیگری متفاوت باشد.
نتیجه مثبت در آزمایش ANA همیشه به این معنی نیست که فرد یک اختلال خود ایمنی دارد. آزمایش برخی از افراد سالم نیز ممکن است برای ANA مثبت گردد. نتایج مثبت می تواند همچنین مربوط به عفونتهای ویروسی ، داروها، ابتلا به سرطان هایی خاص و … باشد. اگر نتایج آزمایش شما مثبت باشد، پزشک ممکن است آزمایشات دیگری را برای پیگیری بیشتر تجویز کند، به خصوص اگر علائم دائمی یک اختلال خود ایمنی را نیز داشته باشید.
حدود 20 درصد از افراد سالم برای آنتی بادی های ضد هسته ای مثبت می شوند، حتی اگر بیماری خودایمنی نداشته باشند. در زنان 65 سال به بالا، افراد مبتلا به منونوکلئوز یا سل و یا کسانی که داروهای فشار خون و ضد تشنج مصرف میکنند ممکن است نتایج آزمایش ANA بصورت مثبت کاذب گزارش گردد (4).
گزارش جواب آزمایش به صورت الگو
اگر ANA در نمونه فردی وجود داشته باشد، متخصصان زیر میکرسکوپ سلول هایی را که با فلورسنت رنگ گرفته‌اند را می بیند که یک الگوی رنگ آمیزی ایجاد می کنند. الگوی فلورسنت مشاهده شده می تواند به شناسایی نوع بیماری خودایمنی موجود کمک کند. الگوهای رنگ آمیزی عبارتند از:
همگن
الگوی رنگ آمیزی همگن به این معنی است که کل هسته با ANA رنگ آمیزی شده است. این رایج ترین نوع الگوی رنگ آمیزی است. یک الگوی همگن می تواند به معنای هر نوع بیماری خودایمنی باشد، اما به طور خاص در لوپوس یا سندرم شوگرن مشاهده می‌گردد.
خالدار
الگوی رنگ آمیزی خالدار به این معنی است که لکه های ریز و درشت ANA در سراسر هسته وجود دارد. الگوی خالدار ممکن است نشان دهنده بیماری های مختلفی از جمله لوپوس و سندرم شوگرن باشد.
سانترومر
الگوی رنگ آمیزی سانترومر به این معنی است که رنگ آمیزی ANA در امتداد کروموزوم ها وجود دارد. الگوی سانترومرممکن است نشان دهنده اسکلرودرما باشد.
نوکلئوز
الگوی رنگ آمیزی نوکلئوز به این معنی است که رنگ آمیزی ANA در اطراف هستک ها وجود دارد. هستک‌‌ها در داخل هسته قرار دارند و ریبوزوم های سلول را تولید می کنند. الگوی نوکلئوز ممکن است نشان دهنده اسکلرودرما باشد. اما همچنین می تواند نشان دهنده سندرم شوگرن یا بیماری بافت همبند مخلوط یا مثبت کاذب باشد (5 و2).
اگر نیاز به تفسیر آزمایش fana و یا هر نوع از آزمایشات روتین و تخصصی خود را دارید میتوانید تفسیر آن را بصورت تخصصی از پزشکان ما دریافت کنید.
منابع
1) https://www.webmd.com/a-to-z-guides/what-is-an-antinuclear-antibody-test
2) https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/14897-antinuclear-antibody-test-in-children
3) https://medlineplus.gov/lab-tests/ana-antinuclear-antibody-test/
4) https://www.testing.com/tests/antinuclear-antibody-ana/
5) https://www.iacld.com/UpFiles/Documents/85309ec9-b515-4eb2-91a6-2985dcaa6f8f.pdf
