ویتامین دی

با مطالعه این مطلب بیشتر درباره‌ی ویتامین D خواهید دانست:

ویتامین دی یک ویتامین محلول در چربی است و نقش های مهمی در بدن ایفا می‌کند که از مهمترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱) به جذب کلسیم و فسفر در روده کمک می کند .

۲)آزاد شدن هورمون پاراتیروئید را مهار می‌کند. (پاراتیروئید باعث تجزیه استخوان و کمک به افزایش کلسیم خون می شود.)

ویتامین دی از طریق این اقدامات، سطح سرمی کلسیم و فسفات خون را نرمال نگه می دارد و سلامت استخوان‌ها را ارتقا می بخشد .

سایر موارد زیر که مطرح می شوند به طور قطع به اثبات نرسیده اند ولی شواهدی در مورد اثر ویتامین دی بر آن ها وجود دارد.

۳)ویتامینD ممکن است در بهبود عملکرد عضلات و سیستم ایمنی هم نقش داشته باشد که برای اثبات آن به تحقیقات بیشتری نیاز است.

۴) کمک به پیش گیری و درمان سرطان

۵)کاهش علائم بیماری های آلرژیک مانند آسم و اگزما(نوعی بیماری پوستی)

۶)جلوگیری از ابتلا به عفونت های سیستم تنفسی

۷)بهبود دیابت نوع ۱ و ۲: اثر بر تقویت سیستم ایمنی ، بهبود تولید انسولین و افزایش حساسیت بدن به انسولین

۸)بهبود عملکرد قلب و عروق

انواع ویتامین دی:

۱)کوله کلسیفرول(ویتامین D3): این نوع از ویتامین دی در منابع حیوانی و بعضی از مکمل ها وجود دارد.

۲)ارگوکلسیفرول(D2): در منابع گیاهی و اکثر مکمل ها یافت می شود.

۳)کلسیدیول:فرم ذخیره ای ویتامین دی در بدن است.

۴)کلسیتریول: فرم فعال ویتامین دی در بدن است که در کلیه ساخته می شود.(دیگر انواع ویتامین دی غیر فعال هستند و باید به کلسیتریول تبدیل شوند.)

سمیت با ویتامین دی:

این حالت بسیار کم پیش می آید و اکثر افراد مبتلا به کمبود ویتامین دی هستند. گاهی شخص (به خصوص سالمندان) انواعی از مکمل ها و ویتامین هارا مصرف می کند و ممکن است میزان ویتامین دی هر کدام را نداند و مقدار بیشتری ویتامین دریافت کند و منجر به سمیت شود.

منابع طبیعی ویتامین d :

ویتامین D با نفوذ آفتاب به پوست ساخته می شود مقدار نوری که برای ساخت مقدار کافی از ویتامین D نیاز است بسته به سن فرد ، رنگ پوست ، مقدار تماس با آفتاب و بیماری‌های مهم او متفاوت است . افراد تیره پوست نیاز به آفتاب بیشتری برای ساخت مقادیر کافی از ویتامین D دارند. غذاهایی مانند ماهی‌های چرب، روغن جگرماهی و تخم مرغ (به مقدار کمتر) از منابع غنی ویتامین دی هستند .

نکته مهم: اگرچه روغن جگر ماهی حاوی ویتامین دی است اما باید توجه کرد که بعضی از این روغن های ماهی حاوی مقادیر زیادی ویتامین Aهستند که می‌تواند باعث آسیب کبدی و شکستگی استخوان شوند بنابراین نباید در مصرف روغن ماهی افراط کرد.

در آمریکا شیر گاو غنی شده تجاری بزرگترین منبع غذایی ویتامین D است که هر فنجان آن حاوی حدود ۱۰۰ واحد بین المللی ویتامین D در هر ۸ اونس است . میزان دریافت ویتامین D در واحدهای بین المللی با تعداد فنجان های شیر مصرفی تعیین می‌شود که هر فنجان شیر حاوی ۱۰۰ واحد ویتامین D است. در سایر نقاط جهان غلات و محصولات نان اغلب با ویتامین دی غنی می شوند. (۱) هر ۱۰۰ واحد بین المللی حاوی ۵/۲ میکروگرم ویتامین دی است.

کمبود ویتامین دی:

کمبود ویتامین دی که معمولا با کمبود کلسیم ( و یا کمبود فسفات ) و نرمی استخوان در کودکان و بزرگسالان تشخیص داده می‌شود ، در حال حاضر در کشورهای بسیاری شایع است . کمبود ویتامینd می تواند همراه با پوکی استخوان، افزایش خطر سقوط فرد و شکستگی های احتمالی باشد. امروزه این بیماری ها در گذر زمان کاهش یافته اند زیرا در حال حاضربسیاری از مواد غذایی و نوشیدنی ها با ویتامین دی غنی شده اند. ذخیره ویتامین دی در بدن با افزایش سن کاهش می‌یابد و همچنین تولید ویتامین D در بدن نیازمند آفتاب است به همین دلیل در زمستان تولید آن کاهش می یابد. شناسایی و درمان کمبود ویتامین d برای سلامت استخوان‌بندی و حتی سایر قسمت های بدن نظیر سیستم ایمنی و سیستم قلبی-عروقی ضروری است. (۲) ایستادن در برابر آفتاب و استفاده از لبنیات غنی از ویتامین دی می تواند این کمبود را تا حدودی جبران کند.

مقاله مرتبط: آیا کمبود ویتامین دی خطرناک است ؟

علل اصلی کمبود ویتامن دی

1- فقدان ویتامین دی در رژیم غذایی :

نوزادان، بچه ها و افراد مسن در معرض خطر کمبود ویتامین دی هستند. شیر سینه مادر مقادیر کمی ویتامین دی دارد. افراد مسن هم معمولاً غذاهایی با ویتامین دی پایین مصرف می‌کنند و اگر هم غذای آنها غنی از این ویتامین باشد معمولاً به دلیل مشکلات گوارشی جذب کافی ندارند.

2- عدم تماس کافی با نور آفتاب :

والدین اغلب بچه ها را از نور خورشید دور می‌کنند که باعث کاهش ساخت ویتامین دی می‌شود البته قرار دادن نوزاد و کودک در معرض آفتاب به منظور ساخت ویتامین d توصیه نمی شود چون ممکن است در دراز مدت کودکان مبتلا به سرطان پوست شود. بزرگسالان نیز به آفتاب برای ساخت این ویتامین نیاز دارند. مخصوصا اگر پوست آنها تیره باشد. انواع کرم‌های ضدآفتاب که معمولا در فصول گرم سال بیشتر استفاده می‌شوند، تولید ویتامین دی در بدن را کاهش می دهد.

3- عدم توانایی روده در جذب ویتامین دی :

بعضی بیماری ها مانع از جذب مقدار کافی ویتامین دی از روده می‌شوند مانند بیماری سلیاک ( نوعی اختلال خودایمنی روده‌ی کوچک)، بیماری کرون ( نوعی بیماری التهابی روده ) و سیستیک فیبروزیس ( نوعی اختلال ژنتیکی مرتبط با غدد برون ریز بدن ). همچنین جراحی هایی که قسمتی از معده یا روده را بر می دارند و یا بای پس می‌کنند می توانند منجر به کاهش جذب ویتامین دی شوند برای مثال بای پس معده ( نوعی عمل جراحی که در آن معده کوچک‌تر می‌شود و فرد کالری کمتری دریافت می کند ). (۱)

4- عدم توانایی بدن در ساخت ویتامین دی به دلیل بیماری های کبدی یا کلیوی:

کبد و کلیه حاوی آنزیم هایی ( برای تشبیه و ساده سازی در ذهن، کبد را بعنوان کارخانه‌ای بزرگ تصور کنید، حال آنزیم‌ها ربات‌های کوچکی هستند که 24 ساعته کارهای مختلف این کارخانه را انجام می‌دهند. ) هستند که ویتامین دی موجود در غذا یا حاصل از آفتاب را به فرم فعال آن تبدیل می‌کنند. سطح این آنزیم ها در افرادی که بیماری‌های مزمن ( طولانی ) کبدی و کلیوی دارند کاهش می‌یابد و به دنبال آن کمبود ویتامین D رخ می‌دهد. کمبود ویتامین دی به دلایل ارثی یا بیماری های اکتسابی شیوع کمتری دارد ولی این بیماری‌ها نیز آنزیم ها را مختل و از تشکیل فرم فعال ویتامین d جلوگیری می‌کنند.

شیوع کمبود ویتامین d در سطح جهان در حال افزایش است و طبق مطالعات در جنوب آسیا و خاورمیانه بیشتر مشاهده می‌شود.(۲) به گزارش فانا حدود یک میلیارد نفر در جهان مبتلا به کمبود ویتامین دی هستند و تخمین زده می شود که ۴۰ تا ۷۵ درصد بزرگسالان دچار این کمبودند.(۳) حدود ۸۵ درصد از ایرانیان دچار کمبود ویتامین دی هستند. که باید با پزشک در رابطه با نحوه درمان این کمبود مشورت کنند.