در این مقاله با آزمایش c-reactive protein و سدیمانتاسیون اریتروماسیت آشنا میشویم:
ESR و CRP از آزمایشهای خونی هستند که برای بررسی وضیعت التهابی بدن مورد استفاده قرار میگیرند. ESR سرعت تهنشین شدن گلبولهای قرمز در نمونهخون و CRP نوعی پروتئین بههمین نام را میسنجد که در ادامه هریک را بهطور کامل توضیح خواهیم داد.
آزمایش c-reactive protein یا CRP
این آزمایش، پروتئینی بهنام CRP یا پروتئین فعالC که در کبد ساخته شده و درپاسخ به التهاب به جریان خون فرستاده میشود را اندازهگیری میکند. التهاب، راهکار بدن در محافظت از بافتهای آسیبدیده است که باعث ایجاد درد، قرمزی و تورم در ناحیه مدنظر میشود و در برخی از بیماریهای خودایمنی و مزمن نیز رخ میدهد. مقادیر بالای CRP، معمولا نشانهای از التهاب است (1).
hs-CRP تستی است که نسبت به آزمایش استاندارد c-reactive protein، حساسیت بیشتری دارد و میتواند افزایشهای جزئی پروتئین گفتهشده را تشخیص دهد. معمولا از این تست برای بررسی ریسک ابتلا به بیماری عروق کرونر، وضعیتی که با باریک شدن شریانهای قلبی همراه است، استفاده میشود. (2).
کاربرد آزمایش پروتئین فعالC
این آزمایش در تشخیص یا بررسی شرایطی که باعث التهاب میشوند، کاربرد دارد. بنابراین ممکن است پزشک درصورت مشاهده علائمی ازجمله تب و لرز، تنفس سریع و پیدرپی، ضربان قلب سریع، تهوع و استفراغ، این آزمایش را بهشما توصیه کند. از شرایط مرتبط با التهاب که میتوانند با CRP سنجیده شوند، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- عفونتهای باکتریایی مانند سپسیس، وضعیتی که میتواند گاهی تهدیدکننده زندگی باشد
- عفونت قارچی
- بیماری التهابی روده، اختلالی که باعث تورم و خونریزی در روده میشود
- اختلالات خودایمنی مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید
- استئومیلیت یا نوعی عفونت استخوان (1)
مراحل انجام آزمایش
این تست باگرفتن مقدار اندکی خون از شخص انجام میشود که کاملا ایمن و باعوارض جانبی بسیار محدود و نادر است. برای انجام این آزمایش نیاز است نکاتی را درنظر داشتهباشید:
– ورزشهای بسیار شدید مانند تمرینات وزنهبرداری یا دویدنهای طولانیمدت، میتوانند باعث افزایش ناگهانی سطح CRP شوند، بنابراین از انجام چنین فعالیتهایی قبل از انجام آزمایش اجتناب کنید.
– تعدادی از داروها میتوانند بر میزان پروتئینهای فعال سی خون تاثیر بگذارند، بنابراین قبل از انجام آزمایش پزشک خود را درجریان دارو و مکملهایی که مصرف میکنید، قرار دهید. (2)
تفسیر نتایج
نتایج حاصل از این آزمایش بهشکل میلیگرم بر لیتر بیان میشود که کمتر از 10 mg/L نرمال و برابر یا بیشاز آن، غیر طبیعی است. دقت داشتهباشید که رنج نرمال این فاکتور در آزمایشگاههای مختلف متفاوت است (2). تفسیر آزمایش hs-CRP براساس ریسک ابتلا به بیماریهای قلبی انجام میشود که به شرح زیر است:
- ریسک پایین: کمتر از 1.0 mg/L
- ریسک متوسط: بین 1.0 mg/L و 3.0 mg/L
- ریسک بالا: بیشاز 3.0 mg/L
(3)
همانطور که گفتهشد، مقادیر بالای پروتئین c-reactive اغلب بیانگر نوعی التهاب در بدن است اما امکان تشخیص علت التهاب ایجادشده با این تست وجود ندارد. بنابراین، معمولا درصورت غیرطبیعی بودن سطح پروتئین فعالC، پزشک تستهای بیشتری را برای تشخیص عامل ایجادکننده التهاب درخواست میکند. البته باید توجه کرد که سطح بالای این فاکتور بهتنهایی، بهمعنای بیماری نیست و عوامل مختلفی شامل کشیدن سیگار، اضافهوزن و عدم ورزش میتوانند باعث افزایش CRP شوند.
آزمایش erythrocyte sedimentation rate یا ESR
آزمایش سدیمانتاسیون اریتروماسیت، سرعت تهنشین شدن گلبولهای قرمز یا RBCها را در خون اندازهگیری میکند. زمانیکه بدن درگیر التهاب یا عفونت است، این سلولها بهم متصل شده و تشکیل تودههایی متراکم میدهند که باعث رسوب سریعتر آنها نسبت به سلولهای منفرد میشود. بهعبارتی میتوان گفت هرچه سرعت رسوب یا ESR بیشتر باشد، التهاب نیز بیشتر است (4).
چهموقع نیاز به انجام این آزمایش است؟
زمانیکه علائمی ازجمله سردرد، متورم یا دردناک شدن مفاصل، درد شانه و گردن، از دستدادن اشتها و کاهش وزن ناخواسته در فرد دیده میشود، ممکن است پزشک این تست را درخواست کند. بهعلاوه، آزمایش erythrocyte sedimentation rate میتواند در تشخیص بیماریهایی که باعث بالارفتن این فاکتور میشوند، مورد استفاده قرار گیرد. ازجمله:
- عفونت
- سرطان
- آرتریت؛ التهاب رگهای خونی
- لوپوس؛ بیماری خودایمنی که به پوست، مفاصل و سایر قسمتهای بدن آسیب میزند
- پلیمیالژیا روماتیکا؛ که باعث سفت و دردناکشدن ماهیچهها میشود
- آرتریت روماتوئید؛ بیماری خودایمنی که در آن سیستم ایمنی به مفاصل حمله میکند
- واسکولیت سیستماتیک؛ التهاب عروق خونی (3)
تفسیر نتایج
نتایج آزمایش ESR بیانگر فاصله ایجادشده بین فاز شفاف روی تیوب نمونه خون و گلبولهای قرمز تهنشین شده، پس از یک ساعت است که بهشکل میلیمتر بیان میشود. رنج نرمال در افراد مختلف به شرح زیر است:
– مردان کمتر از 50 سال 0-15 mm/hour
– مردان بالای 50 سال 0-20 mm/hour
– خانمهای کمتر از 50 سال 0-20 mm/hour
– خانمهای بالاتر از 50 سال 0-30 mm/hour
– کودکان 0-10 mm/hour
(5)
مقادیر بالای این فاکتور نشاندهنده وجود نوعی التهاب در بدن است که میتواند در شرایط زیر رخ دهد:
- عفونت
- روماتیسم مفصلی
- تب روماتیسمی
- بیماریهای عروقی
- بیماری التهابی روده
- بیماری قلبی
- بیماری کلیوی
- تعدادی از سرطانها
کاهش سرعت رسوب RBCها کمتر رایج است اما در بیماریهایی مانند پلیسیتمی، کمخونی داسیشکل و لکوسیتوز (افزایش غیرطبیعی گلبولهای سفید خون)، دیده میشود. افزایش عددی این فاکتور همانند CRP، بیانگر بیماری نمیباشد و نیاز به آزمایشهای مکمل بعدی برای تشخیص علت دقیق التهاب است (6).
منابع:
1. https://medlineplus.gov/lab-tests/c-reactive-protein-crp-test/#:~:text=A%20c%2Dreactive%20protein%20test,injured%20or%20have%20an%20infection.
2. https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/c-reactive-protein-test/about/pac-20385228
4. https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/sed-rate/about/pac-20384797
5. https://www.healthline.com/health/esr#test-results
6. https://medlineplus.gov/lab-tests/erythrocyte-sedimentation-rate-esr/#:~:text=An%20erythrocyte%20sedimentation%20rate%20(ESR)%20is%20a%20type%20of%20blood,indicate%20inflammation%20in%20the%20body.