آزمایش CBC (Complete Blood Count) یا شمارش کامل خون، یکی از رایج‌ترین و اساسی‌ترین آزمایش‌های خونی است که اطلاعات مهمی درباره وضعیت عمومی سلامت افراد ارائه می‌دهد. این آزمایش به ویژه برای بررسی انواع مختلف سلول‌های خون مانند گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها به کار می‌رود و می‌تواند نشانه‌هایی از مشکلات مختلف مانند عفونت‌ها، کم‌خونی‌ها و بیماری‌های مرتبط با سیستم ایمنی را شناسایی کند.
در این مقاله، به توضیح مفصلی درباره آزمایش CBC، اجزای آن، دلایل انجام این آزمایش و چگونگی تفسیر نتایج آن خواهیم پرداخت.
آزمایش CBC چیست؟
آزمایش CBC یا شمارش کامل خون، یک آزمایش خون است که به منظور ارزیابی سلول‌های موجود در خون انجام می‌شود. این سلول‌ها شامل سه نوع اصلی هستند:
- گلبول‌های قرمز (RBCs): وظیفه اصلی این سلول‌ها انتقال اکسیژن از ریه‌ها به بافت‌های بدن است.
- گلبول‌های سفید (WBCs): این سلول‌ها در دفاع بدن در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها نقش دارند.
- پلاکت‌ها (Platelets): پلاکت‌ها در لخته شدن خون و جلوگیری از خونریزی نقش اساسی دارند.
آزمایش CBC با اندازه‌گیری تعداد و ویژگی‌های این سلول‌ها می‌تواند به شناسایی انواع مشکلات سلامتی کمک کند.
اجزای اصلی آزمایش CBC
- شمارش گلبول‌های قرمز (RBC Count)
گلبول‌های قرمز مهم‌ترین نقش را در حمل اکسیژن از ریه‌ها به سایر قسمت‌های بدن دارند. در آزمایش CBC، تعداد گلبول‌های قرمز اندازه‌گیری می‌شود تا مشخص شود که آیا تعداد آن‌ها در محدوده طبیعی قرار دارد یا خیر. کاهش یا افزایش این سلول‌ها می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات مختلفی مانند کم‌خونی یا بیماری‌های قلبی و ریوی باشد.
– محدوده طبیعی: برای مردان: 4.7 تا 6.1 میلیون سلول در هر میکرولیتر؛ برای زنان: 4.2 تا 5.4 میلیون سلول در هر میکرولیتر.
- هموگلوبین (Hemoglobin – Hgb)
هموگلوبین پروتئینی است که در گلبول‌های قرمز وجود دارد و وظیفه حمل اکسیژن را بر عهده دارد. سطح هموگلوبین نشان‌دهنده توانایی خون در انتقال اکسیژن است.
– محدوده طبیعی: برای مردان: 13.8 تا 17.2 گرم بر دسی‌لیتر؛ برای زنان: 12.1 تا 15.1 گرم بر دسی‌لیتر.
- هماتوکریت (Hematocrit – Hct)
هماتوکریت نسبت گلبول‌های قرمز به حجم کل خون است و به تشخیص کم‌خونی یا پلی‌سیتمی کمک می‌کند.
– محدوده طبیعی: برای مردان: 40.7 تا 50.3 درصد؛ برای زنان: 36.1 تا 44.3 درصد.
- شمارش گلبول‌های سفید (WBC Count)
گلبول‌های سفید به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند تا با عوامل عفونی مبارزه کند. تعداد گلبول‌های سفید می‌تواند اطلاعات زیادی درباره عفونت‌ها، التهابات و بیماری‌های ایمنی بدن ارائه دهد.
– محدوده طبیعی: 4,500 تا 11,000 سلول در هر میکرولیتر خون.
- شمارش پلاکت‌ها (Platelet Count)
پلاکت‌ها در فرایند لخته شدن خون نقش دارند. تعداد پلاکت‌های کمتر یا بیشتر از حد طبیعی می‌تواند مشکلاتی مانند اختلالات خونریزی یا لخته شدن غیرطبیعی خون را نشان دهد.
– محدوده طبیعی: 150,000 تا 450,000 پلاکت در هر میکرولیتر خون.
- اندازه متوسط گلبول‌های قرمز (Mean Corpuscular Volume – MCV)
MCV به میانگین اندازه گلبول‌های قرمز اشاره دارد. MCV پایین ممکن است نشان‌دهنده کم‌خونی فقر آهن و MCV بالا نشان‌دهنده کم‌خونی مگالوبلاستیک باشد.
– محدوده طبیعی: 80 تا 100 فمتولیتر.
- محتوای متوسط هموگلوبین در گلبول قرمز (Mean Corpuscular Hemoglobin – MCH)
MCH مقدار هموگلوبین موجود در هر گلبول قرمز را اندازه‌گیری می‌کند.
– محدوده طبیعی: 27 تا 31 پیکوگرم.
- غلظت متوسط هموگلوبین گلبولی (Mean Corpuscular Hemoglobin Concentration – MCHC)
MCHC غلظت هموگلوبین در هر واحد حجم گلبول‌های قرمز را نشان می‌دهد.
– محدوده طبیعی: 32 تا 36 درصد.
- عرض توزیع گلبول‌های قرمز (Red Cell Distribution Width – RDW)
این پارامتر نشان می‌دهد که تفاوت اندازه گلبول‌های قرمز چقدر است. RDW بالا ممکن است نشانه‌ای از انواع مختلف کم‌خونی باشد.
چرا آزمایش CBC انجام می‌شود؟
آزمایش CBC به دلایل مختلفی انجام می‌شود، از جمله:
– تشخیص عفونت‌ها: افزایش یا کاهش غیرطبیعی تعداد گلبول‌های سفید ممکن است نشان‌دهنده عفونت، التهاب یا اختلالات ایمنی باشد.
– تشخیص کم‌خونی: سطح پایین گلبول‌های قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت ممکن است نشان‌دهنده کم‌خونی باشد.
– ارزیابی سلامت عمومی: CBC بخشی از آزمایش‌های روتین است که برای ارزیابی وضعیت عمومی بدن و تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی انجام می‌شود.
– مانیتورینگ شرایط پزشکی: برای افرادی که تحت درمان برای بیماری‌های خاصی مانند سرطان هستند، CBC برای پیگیری وضعیت سیستم ایمنی بدن و توانایی بدن در مبارزه با عفونت‌ها استفاده می‌شود.
چگونگی آماده‌سازی برای آزمایش CBC
آزمایش CBC معمولاً نیاز به آماده‌سازی خاصی ندارد و می‌توان آن را در هر زمانی از روز انجام داد. با این حال، اگر CBC بخشی از آزمایش‌های گسترده‌تری است که شامل آزمایش‌های دیگری مانند آزمایش قند خون ناشتا است، ممکن است پزشک از شما بخواهد قبل از آزمایش ناشتا باشید.
روش انجام آزمایش CBC
آزمایش CBC به روش ساده‌ای انجام می‌شود. یک نمونه خون از ورید شما گرفته می‌شود و به آزمایشگاه ارسال می‌شود. در آزمایشگاه، نمونه خون شما با استفاده از تجهیزات خاص بررسی می‌شود تا تعداد و ویژگی‌های سلول‌های خونی شما مشخص شود.
تفسیر نتایج آزمایش CBC
نتایج آزمایش CBC معمولاً در قالب یک گزارش شامل چندین پارامتر ارائه می‌شود. هر یک از این پارامترها محدوده طبیعی خاصی دارند و پزشک شما بر اساس این محدوده‌ها نتایج را تفسیر می‌کند.
- کم‌خونی (Anemia)
کم‌خونی زمانی رخ می‌دهد که تعداد گلبول‌های قرمز یا سطح هموگلوبین کمتر از حد طبیعی باشد. انواع مختلف کم‌خونی وجود دارد که می‌توانند به دلایل مختلفی مانند فقر آهن، کمبود ویتامین B12 یا بیماری‌های مزمن رخ دهند. در تفسیر CBC، پزشک به سطح هموگلوبین، هماتوکریت و MCV توجه می‌کند تا نوع کم‌خونی را تشخیص دهد.
- عفونت‌ها و التهاب‌ها
افزایش تعداد گلبول‌های سفید نشان‌دهنده پاسخ بدن به عفونت‌ها، التهاب‌ها یا استرس است. گاهی اوقات، افزایش غیرطبیعی گلبول‌های سفید ممکن است نشان‌دهنده شرایط جدی‌تری مانند لوسمی (سرطان خون) باشد.
- اختلالات خونریزی
کاهش تعداد پلاکت‌ها می‌تواند نشان‌دهنده اختلالات خونریزی باشد. همچنین، افزایش تعداد پلاکت‌ها ممکن است به لخته شدن غیرطبیعی خون منجر شود که می‌تواند خطرناک باشد.
چه چیزی باعث نتایج غیرطبیعی در آزمایش CBC می‌شود؟
نتایج غیرطبیعی آزمایش CBC ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. برخی از عوامل عبارتند از:
کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی: کمبود آهن، ویتامین B12 و فولیک اسید می‌تواند باعث تغییرات در پارامترهای CBC شود.
– بیماری‌های عفونی و التهابی: بیماری‌هایی مانند عفونت‌ها و التهاب‌ها می‌توانند باعث افزایش گلبول‌های سفید شوند.
– بیماری‌های خونی: برخی بیماری‌های خونی مانند لوسمی می‌توانند باعث تغییرات شدید در تعداد سلول‌های خونی شوند.
– استفاده از داروها: برخی داروها می‌توانند بر نتایج CBC تاثیر بگذارند. به عنوان مثال، داروهای شیمی‌درمانی ممکن است باعث کاهش تعداد گلبول‌های سفید شوند.
آزمایش CBC یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین آزمایش‌های خونی است که اطلاعات جامعی درباره سلامت کلی بدن ارائه می‌دهد. این آزمایش می‌تواند به تشخیص بیماری‌های مختلف مانند کم‌خونی، عفونت‌ها و اختلالات خونی کمک کند. تفسیر نتایج این آزمایش نیاز به دانش و تخصص دارد و پزشک شما بر اساس محدوده‌های طبیعی و سایر عوامل مرتبط، نتایج را تحلیل می‌کند.
منابع
- Mayo Clinic – [https://www.mayoclinic.org](https://www.mayoclinic.org)
- WebMD – [https://www.webmd.com](https://www.webmd.com)
- Johns Hopkins Medicine – [https://www.hopkinsmedicine.org](https://www.hopkinsmedicine.org)
