علائم کمبود ویتامین دی

فقر Vitd باعث چه علایمی در بزرگسالان، کودکان و نوجوانان می‌شود؟ در این مطلب بخوانید:

معمولا کمبود ویتامین دی در مراحل اولیه و خفیف، هیچگونه علامت و نشانه‌ای ندارد و علائم ظاهری مشخص با کمبود شدید این ویتامین بروز پیدا می‌کند. در ادامه به توضیح علائم و نشانه‌های بالینی و نتایج آزمایشگاهی بیانگر کمبود آن می‌پردازیم.

1- شناسایی کمبود ویتامین دی با معاینات بالینی:
تظاهرات بالینی و ظاهری کمبود ویتامین D به شدت و طول مدت بیماری بستگی دارد. اکثر بیمارانی که کمبود خفیف تا متوسط ویتامین دی دارند بی علامت‌ هستند واین کمبود در آن ها قابل تشخیص نیست. در موارد شدید انواعی از دردها و شکستگی استخوان را داریم که در ادامه ی مطلب به آن ها می پردازیم.
2- تشخیص کمبود ویتامین دی با تست های آزمایشگاهی:
برای سنجش سطح ویتامین دی می‌توانیم از آزمایش ۲۵ هیدروکسی ویتامین دی استفاده کنیم. ( ۲۵ هیدروکسی ویتامین دی همان فرم فعال ویتامین d است). اگرچه تعریفی رسمی علمی برای کمبود ویتامین D وجود ندارد ولی به طور کلی سطح ویتامین دی در بزرگسالان را به طریقه‌ی زیر دسته بندی می کنیم:
۱)سطح نرمال:
غلظت ۲۵ هیدروکسی ویتامین دی باید بیش از ng/ml 30 (nmol/ml۷۵) باشد.
۲)سطح نامناسب:
غلظت ۲۵ هیدروکسی ویتامین دی باید بین ng/ml ۲۰ تا ۳۰ nmol/ml) ۵۰ تا ۷۵) باشد.
۳)کمبود:
غلظت ۲۵ هیدروکسی ویتامین دی باید زیر ng/ml ۲۰ nmol/ml)50) باشد.
اگرچه نظرات متفاوتی در مورد غلظت نرمال ۲۵ هیدروکسی ویتامین دی وجود دارد اما اغلب متخصصان معتقدند که غلظت زیرng/ml ۲۰ پایین تر از حد مورد نیاز برای سلامت استخوان‌ها است.

مقاله مرتبط: تفسیر آزمایش ویتامین دی

علائم ظاهری کمبود ویتامین d در بزرگسالان:
افرادی که کمبود ویتامین دی خفیف یا متوسطی دارند ( میزان ۲۵ هیدروکسی ویتامین دی آن ها بینng/ml ۱۵ تا۲۰ است ) معمولا سطح کلسیم، فسفر و آلکالین فسفاتاز ( نوعی آنزیم ) آن ها نرمال است. در۴۰ تا ۵۱ درصد بیمارانی که سطح ۲۵ هیدروکسی ویتامین دی آن ها کمتر ازng/ml ۲۰ و یا ۱۰ است افزایش هورمون پاراتیروئید ( هورمون تجزیه ی استخوان ) مشاهده می‌شود و این بیماران در معرض کاهش تراکم استخوان و شکستگی های بیشتری هستند. اگر در این گروه قرار دارید، باید بیشتر مراقب خود باشید و سطح این ویتامین را در بدن خود بمرور بالا ببرید.
کمبود شدید و طولانی مدت ویتامین دی اغلب همراه با کاهش جذب کلسیم و فسفر در روده و کاهش چگالی استخوان است و در بعضی بیماران کاهش ملایم سطح کلسیم خون و افزایش هورمون پاراتیروئید مشاهده می‌شود. با گذشت زمان نرمی استخوان هم در این بیماران مشاهده می‌شود.
علائم و عوارض کمبود ویتامین دی چیست؟
1- درد و التهاب استخوانی
2- ضعف عضلات
3- شکستگی های استخوان با ضربات خفیف
4- سختی در راه رفتن
همه ی موارد فوق می‌توانند کیفیت زندگی فرد را به طور جدی تحت تاثیر قرار دهند.(۱)
علاوه بر موارد بالا کمبود ویتامین دی ممکن است منجر به عوارض دیگری همچون موارد زیر نیز شود:
5- ابتلا به بیماری و عفونت(به خصوص عفونت های تنفسی)(۲۱)
6- احساس خستگی(۲۲)
7- درد کمر و استخوان(۲۳)
8- افسردگی به خصوص در افراد مسن(۲۴)
9- بهبود کند زخم ها(25)
10- ریزش مو(۱۵)
11- درد عصلانی در کودکان و بزرگسالان(۲۶)
علائم کمبود ویتامین دی در کودکان و نوجوانان:
۱)علائم بالینی: ( در معاینه )
نرمی استخوان در کودکان در حال رشد
۲)علائم بیوشیمیایی: ( آزمایشگاهی )
این علائم با تست های آزمایشگاهی مشخص می‌شوند و عبارتند از:
· کاهش سطح ۲۵ هیدروکسی ویتامین دی( ویتامین دی فعال )
· افزایش هورمون پاراتیروئید
· افزایش آلکالین فسفاتاز (ALP )
· کاهش کلسیم ( به مقدار کم )
· کاهش فسفر خون
3)علائم دیگر:
کودکانی که کمبود ویتامین D شدید وکمبود فسفر دارند ممکن است دارای ضعف و ناراحتی ماهیچه و سختی در راه رفتن و برخاستن باشند. بیماران دارای کمبود ویتامین D پیشرفته همراه با نرمی استخوان، گاهی دچار تشنج، سفتی یا شلی عضلات، خس خس سینه، سوت تنفسی ( صدای بلندی که در ریه هنگام دم به علت تنگی مجاری هوا شنیده می شود ) وحملات ایست تنفسی می شوند.(۴)
نکته مهم: تشخیص بیماری و بررسی این علائم با پزشکتان می باشد.
چه کسانی نیاز به انجام آزمایش ویتامین دی دارند؟
به طور کلی این آزمایش برای همه ی افراد توصیه نمی‌شود اما ممکن است برای افرادی با شرایط زیر نیاز به انجام آزمایش باشد. در ایران با توجه به شیوع بالای کمبود ویتامین دی، اگر جزو هر کدام از گروه‌های زیر هستید، آزمایش ویتامین D را انجام دهید.
· کسانی که درخانه نگهداری می شوند یا در مراکز مراقبتی مثل خانه ی سالمندان هستند.
· بیماری که شرایط پزشکی خاصی دارد و باعث افزایش خطر ابتلا به کمبود ویتامین d می شود.
· کسانی که پوکی استخوان و یا سابقه شکستگی ناشی از ضربه‌ای خفیف را دارند.
· افرادی که سطح خونی کلسیم یا فسفر پایینی دارند.
· افراد با پوست تیره
· افراد چاق
· مصرف کنندگان داروهایی که متابولیسم ویتامین دی را تشدید می‌کنند.( مثل فنی توئین و…)
· افراد بستری
· افراد مسن
· خانم‌های باردار (مقاله : آزمایش ویتامین d3 در بارداری )
· کسانی که به دلیل نوع پوشش لباس و یا استفاده ی مداوم از ضد آفتاب، در معرض نور کافی قرار نمی گیرند.(۱و۲)
در صورت نرمال نبودن جواب آزمایش ویتامین دی شما درمانتان با مکمل‌های این ویتامین آغاز می‌‌شود و مجدد ۳ تا ۴ ماه بعد این آزمایش را تکرار می کنید.
سمیت ویتامین دی:
علائم اولیه سمیت عبارتند از بالا رفتن سطح کلسیم ادرار و خون که عواقب خاص خود مانند سنگ کلیه را در پی دارند. به طور کلی سمیت وقتی اتفاق می افتد که سطح ۲۵ هیدروکسی ویتامین دی بیش از ۸۸ ng/ml باشد. حداکثر محدوده ی ایمن برای مصرف ویتامین دی حدود ۴۰۰۰ واحد بین المللی (۱۰۰ میکروگرم) در روز است.