در این مقاله، با کراتینین خون آشنا شده و به دلایل بالا رفتن مقادیر آن در خون و نحوه درمان این موضوع، می‌پردازیم:
کراتینین، ماده دفعی است که توسط ماهیچه‌ها تولید می‌شود. در یک بدن سالم، کلیه‌ها مسئول حذف این مواد همچون سایر مواد زائد از خون می‌باشند. اما درشرایطی که اختلالی در این اندام به‌وجود آید، حذف کراتینین دچار مشکل شده و سطح آن در خون بالا می‌رود. بنابراین اندازه‌گیری سطح این ترکیب در خون که با تست creatinine انجام می‌شود، به پزشک دید خوبی دررابطه با وضعیت سلامتی کلیه‌ها می‌دهد. معمولا فرد ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی، این آزمایش را به دلایل زیر درخواست می‌کند:
- تشخیص بیماری، درصورت وجود علائمی از اختلالات کلیوی
- غربالگری بیماران کلیوی در افراد مبتلا به دیابت، فشارخون بالا یا سایر شرایطی که با بیماری‌های کلیوی مرتبط هستند
- نظارت بر روند درمان یا پیشرفت بیماری کلیوی
- بررسی عوارض‌جانبی داروهایی که ممکن است سبب آسیب کلیوی شوند
- ارزیابی عملکرد کلیه پیوندی (3)
احتمال ابتلا به بیماری‌های کلیوی در تمامی افراد وجود دارد اما فاکتورهایی باعث افزایش این ریسک میشوند، شامل:
– افزایش سن؛ با گذر از 60 سالگی ریسک ابتلا افزایش پیدا می‌کند
– دیابت
– فشار خون بالا
– سابقه خانوادگی اختلالات کلیوی
– ژنتیک؛ احتمال اختلالات کلیوی در تعدادی از نژادها بیشتر از سایر است (2)
بنابراین اندازه‌گیری کراتینین خون در افرادی که درگیر موارد فوق هستند، اهمیت بیشتری دارد.
رنج نرمال کراتینین
در رابطه با بازه نرمال، تفاوت نظرهایی وجود دارد اما به‌طورمعمول این رنج برای مردان بین 0.7 تا 1.2 میلی‌گرم در دسی‌لیتر و برای خانم‌ها 0.5–1.0 mg/dl درنظر گرفته می‌شود (4). البته مقادیر این فاکتور به‌شدت با حجم ماهیچه‌های فرد و تاحدی با سن و درجه هیدراتاسیون ارتباط دارد؛ درنتیجه هر عددی خارج از این رنج، لزوما به‌معنای بیماری نیست.
مقادیر بالای کراتینین
دلایل زیادی برای افزایش کراتینین خون وجود دارد مانند کم‌آبی بدن، مصرف مقادیر زیاد پروتئین یا مکمل‌های کراتین. تمامی این فاکتورها می‌توانند به‌طورموقت مشکلاتی را برای کلیه ایجاد کنند. هرچند گاهی افزایش سطح کراتینین، بیانگر اختلالاتی است که بر عملکرد کلیه‌ها تاثیرگذارند، ازجمله:
– سمیت دارویی؛ نفروتوکسیسیتی ناشی از مصرف داروها
– عفونت کلیوی؛ پیلونفریت
– گلومرولونفریت
– دیابت
– فشار خون بالا
– بیماری‌های قلبی؛ مانند تصلب شرایین یا نارسایی احتقانی قلب
– انسداد مجاری ادراری
– نارسایی کلیه؛ حاد یا مزمن (1)
درمان بالا بودن کراتینین خون
همانطور که توضیح داده‌شد، عوامل متعددی می‌توانند باعث بالارفتن این فاکتور درخون شوند و معمولا درمان این پدیده، با رفع عامل ایجادکننده آن همراه است. به‌عبارتی برای درمان کراتینین بالا، ابتدا نیاز است علت این رخداد شناسایی شده و در ادامه اقدامات لازم برای رفع آن صورت گیرد. برای مثال اگر پزشک تشخیص دهد که نوعی عفونت باعث افزایش سطح این ترکیب شده‌است، ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز کند. یا درمواردی که فشارخون بالا است، مصرف داروهای مرتبط می‌تواند کمک‌کننده باشد. درصورتی‌که بیماری تاحد زیادی پیش رود، دیالیز بهترین درمان برای حذف محصولات دفعی از خون است و اگر کلیه‌ها ازکار بیفتند، تنها درمان ممکن پیوند کلیه می‌باشد (1).
درکنار مصرف دارو و درمان‌های گفته‌شده، تغییراتی ساده در سبک زندگی نیز می‌توانند درپایین آوردن این فاکتور موثر واقع شوند که تعدادی از آنها را بررسی خواهیم کرد:
1. عدم مصرف مکمل‌های کراتین: کراتین ترکیبی است که در کبد ساخته شده و به عضلات منتقل می‌شود تا برای تولید انرژی مورد استفاده قرارگیرد. معمولا ورزشکاران برای بهبود عملکرد خود از مکمل‌های کراتین استفاده می‌کنند که بخشی از آن به کراتینین تبدیل می‌شود. بنابراین درصورتی‌که سطح این فاکتور در آزمایش شما بیش از نرمال است، باید مصرف این مکمل‌ها را با مشورت پزشک متوقف کنید.
2. کاهش مصرف پروتئین: مطالعات متعددی نشان داده‌اند که مصرف مقادیر بالای پروتئین می‌تواند سطح کراتینین خون را افزایش دهد (حداقل به‌شکل موقت). گوشت قرمز پخته‌شده، نقش پررنگی در این زمینه دارد و جایگزین کردن آن با وعده‌های غنی‌از سبزیجات به افراد با کراتینین بالا توصیه می‌شود.
3. مصرف فیبر بیشتر: تحقیقات گسترده‌ای برای تعیین اثرات فیبرغذایی بر سطح کراتینین وجود دارد. با این وجود، در مطالعه‌ای کاهش قابل‌توجه سطح این فاکتور در افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن کلیوی که مصرف فیبر خود را درطول زمان افزایش داده‌اند نشان داده‌شده است. فیبر در بسیاری از غذاها ازجمله میوه، سبزیجات، غلات و حبوبات دیده می‌شود.
4. تنظیم حجم مایعات مصرفی درطول روز با کمک پزشک: کم‌آبی می‌تواند creatinine خون را افزایش دهد و درمقابل، مصرف مایعات ممکن است برای افرادی که مشکلات کلیوی دارند، مشکل‌ساز باشد. بنابراین نیاز است با پزشک خود در رابطه با میزان مایعاتی که باید روزانه بنوشید، مشورت کنید.
5. مصرف کمتر نمک: رژیم‌های غذایی با نمک زیاد می‌توانند منجر به فشارخون بالا شوند که از دلایل احتمالی در افزایش سطح کراتینین است.
6. دوری از مصرف بیش‌ازحد تعدادی از داروها: NSAIDs از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی می‌باشند که بهعنوان مسکن‌های بدون نیاز به نسخه کاربرد دارند. استفاده بیش‌ازحد این داروها، می‌تواند منجر به اختلالات کلیوی شود.
7. ترک سیگار: کشیدن سیگار از راه‌های مختلفی ازجمله افزایش چشمگیر خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن کلیوی، به بدن آسیب می‌زند. بنابراین ترک سیگار می‌تواند به‌طورغیرمستقیم، کراتینین خون را کاهش دهد (5).
لازم به ذکر است که اقدامات توضیح داده‌شده، صرفا جنبه کمکی دارند و برای درمان قطعی، نیاز است باپزشک مشورت کنید.
منابع:
1. https://www.healthline.com/health/high-creatinine-symptoms
2. https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/16380-creatinine-clearance-test
3. https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/creatinine-test/about/pac-20384646
4. https://www.medicalnewstoday.com/articles/when-to-worry-about-creatinine-levels#normal-levels
5. https://www.healthline.com/health/how-to-lower-creatinine#3.-Eat-more-fiber
