تفسیر آزمایش خون کودک یک ساله

درباره ی همه‌ی آزمایش‌های مهمه کودک یک ساله در این مطلب بخوانید:

فهرست

تفسیر آزمایش خون کودک یک ساله

یک سالگی بازه زمانی بسیار مهمی از نظر رشد و تکامل برای کودک ما است به همین دلیل در این سن انجام آزمایش خون از نظر سلامت جسمی وی اهمیت دارد. طبق توصیه پزشکان مجموعه‌‌ای از آزمایشات خون به منظور بررسی سلامت کودک یکساله پیشنهاد می‌شود تا در صورت وجود مشکل مورد تشخیض و درمان قرار گیرد. از موارد مهم در آزمایش خون کودک یک ساله بررسی کم‌خوی فقر آهن، سلول‌های خون و مسمویت با سرب است.

کم خونی فقر آهن

کودکان رشد و تکامل بسیار سریعی دارند و به آهن برای رشد خود نیازمند هستند. 4 تا 6 ماه ابتدای تولد نوزاد ذخیره آهن کافی برای رشد و تکامل را دارد و پس از آن مقدار موردنیاز کودک باید از طریق رژیم غذایی تامین شود. در صورت کمبود این ماده معدنی احتمال ابتلا به کم خونی فقرآهن وجود دارد.

هنگامی که کمبود آهن رخ می‌دهد گلبول‌های قرمز کارایی لازم را برای فرایند‌های رشد و تکامل کودک را ندارند و کودک به کم خونی مبتلا می‌شود. کم خونی فقر آهن می‌تواند رشد و تکامل روانی، حرکتی و رفتاری کودک را به تاخیر بیاندازد و هم چنین مشکلات متعددی دیگری را نیز ایجاد کند که گاها این مشکلات با وجود درمان کمبود آهن در فرد باقی می‌مانند. کمبود Iron، از تولد تا 3 سالگی کودک، اثرات بلند مدتی همچون ضعف در مهارت‌های حرکتی، مشکلات رفتاری و عملکرد ضعیف در مدرسه را به همراه دارد.

بعضی کودکان از جمله گرو‌های زیر، احتمال بیشتری دارد، مبتلا به کم خونی فقر آهن شوند:

· نوزاد نارس یا با وزن کم هنگام تولد

· مسمومیت با سرب

· تغذیه با شیر مادر بدون مکمل‌های آهن بیش از 4 ماه

· سوء تغذیه

· رشد کم (1)

کم خونی فقرآهن در کودکان اغلب با علائم زیر در کودکان همراه است:

· رنگ پریدگی

· تحریک پذیری

· خستگی

· ضربان قلب بالا

· بزرگی طحال (2)

این نوع آنمی، در کودک یک ساله با آزمایش cbc و هم چنین آزمایش‌های اندازه گیری آهن شامل فریتین و آهن سرمی تشخیص داده می‌شود. آزمایش cbc مجموعه‌ای از آزمایش های بررسی کننده گلبول‌های خونی و پلاکت است. در این آزمایش هر سه نوع سلول خونی از نظر تعداد اندازه و شکل اندازه گیری می شوند.

خون از سه سلول اصلی تشکیل شده که شامل گلبول قرمز، گلبول سفید و پلاکت ها هستند. هر کدام از این سلولها وظیفه مشخصی را برعهده دارند. در ادامه عملکرد هر کدام از انواع سلولها و فاکتورهای بررسی شده در آزمایش cbc را در کودکان یک ساله تفسیر می‌کنیم.

· White blood cell (WBC, leukocyte)

گلبول سفید

گلبولهای سفید از بدن در برابر عفونتها محافظت می‌کنند. این گلبول ها در هنگام بروز عفونت به باکتری، ویروس یا هر عامل بیماری‌زای دیگری که عفونت را ایجاد کرده حمله و آن را از بین می‌برند. گلبول سفید بزرگتر از گلبول قرمز است و در خون به تعداد کمتری یافت می‌شوند.

میزان نرمال wbc در آزمایش کودک به شرح زیر است.

· نوزادان 9000-30000 /mm

· کودک تا 2 سالگی 6200-17000 /mm

· کودک بالای 2سال و بالغین 500- 10000 /mm

انواع گلبول سفید شامل نوتروفیل، لنفوسیت، مونوسیت، ائوزینوفیل و بازوفیل است. هریک ازاین انواع، وظیفه مشخصی در محافظت از بدن دارند. در کودکان برخلاف بالغین که نوتروفیل بیشتر است، لنفوسیت‌ها بخش عمده گلبول‌های سفید را تشکیل می‌دهند. تعداد هر نوع wbc نیز در افراد اهمیت دارد و در مورد وضعیت سیستم ایمنی کودک آگاهی می‌دهد. معمولا تعداد هر نوع گلبول نسبت به کل تعداد گلبول ها به صورت درصد بیان می شود.

شمارش افتراقی (diff ) در کودک یک ساله بدین صورت است:

· نوتروفیل 15%-36%

· لنفوسیت %45-%76

· بازوفیل0-1%

· ائوزینوفیل0-3%

· مونوسیت 4-12%

افزایش یا کاهش انواع گلبول های سفید می تواند نشان دهنده بیماری باشد. (3)

· Red blood cell (RBC)

گلبول‌های قرمز

RBC اکسیژن را از ریه‌ها به بقیه بخش‌های بدن حمل می‌کند. این سلول‌ها هم چنین کربن دی اکسید را به ریه‌ها منتقل کرده تا از بدن دفع شوند. اگر تعداد گلبول‌های قرمز بدن کم باشد بدن نمی‌تواند اکسیژن مورد نیاز خود را تامین کند. به این شرایط کم خونی (آنمی) گفته می‌شود.

پلی سایتمی به شرایطی گفته می شود که تعداد گلبول های قرمز خون بیشتر از نرمال باشد در این وضعیت احتمال چسبیدن گلبول‌های قرمز به یکدیگر و انسداد رگ‌ها وجود دارد. هم چنین اکسیژن رسانی نیز دچار مشکل می‌شود. میزان نرمال گلبول های قرمز در آزمایش خون کودک برابر زیر است:

· نوزاد تازه متولد شده 4.8-7.1

· نوزاد 2 تا 8هفته 4-6

· نوزاد 2 تا 6 ماه 3.5 -5.5

· نوزاد 6 ماه تا 1 سال 3.5-5.2

· کودک 1 تا 6 سال 4-5.5

در آزمایش cbc علاوه بر تعداد سلول‌ها فاکتورهای دیگری نیز بررسی می‌شود که هریک از این فاکتورها در تشخیص دقیق بیماری بسیار اهمیت دارند:

· Hematocrit (HCT, packed cell volume, PCV)

هماتوکریت

این آزمایش حجم گلبول های قرمز نسبت به حجم خون را به صورت درصد بیان می کند. برای مثال هماتوکریت 38 درصد یعنی 38 درصد حجم خون از گلبول های قرمز تشکیل شده است. دو آزمایش هماتوکریت و هموگلوبین دو فاکتوراصلی در تشخیص کم خونی و پلی سایتمی هستند. میزان نرمال هماتوکریت در آزمایش خون کودک یک ساله 33%-49% است.

· Hemoglobin (Hgb)

هموگلوبین

مولکول هموگلوبین از مهم ترین پروتئین های تشکیل دهنده گلبول های قرمز است. این پروتئین به اکسیژن متصل می شود و آن را به سراسر بدن منتقل می کند. این پروتئین همچنین ظاهر قرمز رنگ خون را باعث می شود. میزان نرمال هموگلوبین در آزمایش خون کودک یک ساله برابر 10.5-13.5 است.

· Red blood cell indices

اندکس های گلبول قرمز

سه اندکس برای گلبول های قرمز در آزمایش cbc اندازه گیری می شود.

mean corpuscular volume (MCV)حجم متوسط گلبول قرمز

mean corpuscular hemoglobin (MCH)هموگلوبین متوسط گلبول قرمز

mean corpuscular hemoglobin concentration (MCHC)غلظت متوسط هموگلوبین گلبول قرمز

این سه فاکتور ابعاد، شکل و مقدار هموگلوبین گلبول قرمز را بیان می کنند و توسط دستگاه اندازه گیری می‌شوند.mcv نشان دهنده حجم گلبول‌های قرمز، یکی از مهم ترین فاکتورها در بررسی انواع کم خونی مخصوصا کم خونی فقر آهن در کودکان است. در کم خونی فقر آهن این فاکتور کاهش می یابد. میزان نرمال آزمایش mcv در آزمایش کودک یک ساله 70-86 است.

Platelet (thrombocyte)

پلاکت ها کوچکترین سلول های خونی هستند که در انعقاد خون بسیار اهمیت دارد. در صورت خونریزی، پلاکت ها متورم شده و به هم می چسبند تا مانع ادامه خونریزی شوند. اگر تعداد این سلول ها کم باشد احتمال بروز خونریزی وجود دارد. هم چنین تعداد بالای آن ها نیز خطرناک است در این وضعیت خطر ایجاد لخته خون در رگ ها و انسداد رگ ها وجود دارد. تعداد این سلول ها در همه سنین بین 150 تا 450 هزار است.

Mean platelet volume (MPV)

این شاخص میانگین حجم پلاکت ها را نشان می دهد. شاخص mpv به همراه تعداد پلاکت ها در تشخیص بعضی بیماری ها مورد بررسی قرار می گیرد. این فاکتور پلاکتی در کودک یکساله و سایر سنین بین 6.5 تا 10 است.(6)

· آزمایش serum iron

آزمایش آهن سرم مقدار آهن در بخش سرمی خون را اندازه می‌گیرد. سرم به بخش فاقد گلبول و فاکتورهای انعقادی خون گفته می‌شود. ازمایش آهن سرم اغلب همراه با سایر آزمایش های Fe شامل فریتین و ترانسفرین درخواست می شود وپزشک با در نظر گرفتن نتیجه هرسه آزمایش تشخیص قطعی بیماری را اعلام می‌کند.

میزان نرمال iron در آزمایش خون کودک برابر زیر است:

· نوزادان 100-250 mcg/dl

· کودکان mcg/dl 50-120

آهن بالاتر یا پایین تر از نرمال می تواند نشان دهنده بیماری باشد. تفسیر آزمایش serum iron در آزمایش خون کودک یک ساله به شرح زیر است:

مقدار کم iron نشان می دهد فرد آهن کافی مصرف نمی کند و یا بدن نمی تواند به خوبی آهن غذا را جذب کند. در زنان خونریزی زیاد عادت ماهیانه نیز می تواند موجب کاهش آن شود. دیگر عواملی که موجب کاهش می شود شامل موارد زیر است:

· خونریزی دستگاه گوارشی

· خونریزی در سایر بخش های بدن

· حاملگی

اگر آهن سرم بالاتر از نرمال باشد می‌تواند نشان دهنده مصرف بالای این ماده معدنی و یا ابتلا به بیماری هموکروماتوز باشد. بیماری هموکروماتوز یک بیماری ارثی با جذب بیش از حد آهن غذا است. هم چنین iron بالای سرم می‌تواند نشان دهنده عوامل زیر باشد:

· بیماری مزمن کبدی از جمله سیروز کبدی، نارسایی کبد و هپاتیت

· مسمومیت با آهن در اثر مصرف بیش از حد مکمل‌های آهن

· کم خونی همولیتیک

· تزریق مکرر خون(4)

آزمایش فریتین (ferritin )

فریتین پروتئین ذخیره کننده آهن در بدن است. بخش عمده این پروتئین درون سلول‌های بدن و مابقی در گردش خون یافت می‌شود. بیشترین بخش فریتین در سلول‌های کبدی و سیستم ایمنی وجود دارد. فریتین آهن را درون سلول‌ها ذخیره می کند و در هنگام خونسازی به گردش خون آزاد می شود.

میزان نرمالferritin در آزمایش خون به صورت زیر است:

· نوزاد تازه متولد شده 25-200ng/ml

· نوزاد تا یک ماهگی200-600 ng/ml

· نوزاد 2-5 ماهگی 50-200 ng/ml

· نوزاد 6 ماه تا کودک 15 ساله 7-142 ng/ml

فریتین پایین اغلب نشان دهنده کم خونی فقرآهن می باشد. دیگر انواع کم خونی نیز می تواند بر سطح فریتین و آهن بدن تاثیر گذارد.دیگر عواملی که موجب فریتین پایین در کودک یک ساله می‌شود شامل:

· بیماری‌های گوارشی که موجب اختلال در جذب آهن می‌شوند.

· خونریزی داخلی

فریتین بالا می‌تواند نشان دهنده بیماری باشد. یکی از این بیماری‌ها هموکروماتوز است. در این بیماری، بدن آهن بسیار زیادی را جذب می کند. دیگر بیماری هایی که با بالا رفتن ferritin همراه است شامل بیماری های زیر است:

آرتریت روماتوئید
پرکاری تیروئید
بیماری استیل بزرگسالان یک بیماری خودایمنی نادر
دیابت نوع 2
لوسمی
لنفوم هوچکین
مسمومیت با آهن
تزریق خون مکرر
بیماری های کبدی مثل هپاتیت c
سندرم پای بی قرار

ferritin هم چنین یک پروتئین واکنش گر فاز حاد محسوب می‌شود. این پروتئین‌ها در هنگام بروز التهاب افزایش می‌یابند. به همین علت در افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی و سرطان آزمایش فریتین مقادیر افزایش یافته‌ای را نشان می دهد. هم چنین در صورت آسیب سلول های کبدی نیز مقدار آن بالا می‌رود چرا که عمده ferritin درون سلول های کبدی ذخیره شده است. (5)

آزمایش سرب

هدف از این آزمایش بررسی احتمال ابتلای کودک یک ساله به مسمویت با سرب است. سرب یک فلز پرکاربرد در رنگ‌های ساختمانی، گازوئیل و … است. در گذشته این فلز در ساختمان‌ها نیز استفاده می‌شد که هنوز خاک اطراف این ساختمان‌ها به سرب آلوده است. این فلز در صورت تماس با پوست جذب بدن می‌شود، هم چنین تنفس گرد و غبار آلوده به سرب نیز باعث ورود سرب به بدن می‌شود. علاوه بر مناطق ساختمانی مناطق صنعتی نیز ممکن است آلوده به lead باشند. تماس کودک با آن موجب آسیب به مغز و سایر اعضای بدن شده و هم چنین مشکلات رفتاری و تاخیر تکاملی را در پی دارد. این فلز حتی در مقدار بسیار کم نیز می‌تواند آسیب فیزیکی و شناختی جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد که گاها تا قبل از ورود کودک به مدرسه قابل شناسایی نخواهد بود.

توصیه می‌شود برخی کودکان از جمله گروه‌های زیر آزمایش سرب را انجام دهند:

· کودکان با تشخیص احتمالی مسمومیت با سرب در سن 1 سالگی و هم چنین 2 سالگی

· کودکان در همه سنین که به تازگی مهاجرت کرده، پناهنده شده و یا به فرزندی گرفته شده اند.

· کودکانی که احتمال می‌رود به تازگی با سرب در تماس بوده‌اند.

در یک کودک در حالت نرمال باید نتیجه آزمایش سرب خون کمتر از 10μg/dl باشد.

اگر نتیجه آزمایش سطح بالای سرب را در کودک نشان دهد محیط زندگی و اطراف وی باید با دقت بررسی شود و همچنین سایر اعضای خانواده و ساکنین منطقه نیز باید آزمایش دهند. اگر منبع آلودگی سربی مشخص و حذف نشود احتمال ابتلا سایر افراد و هم چنین تکرار مسمومیت وجود دارد. (1) تفسیر آزمایش خون کودک یک ساله باید توسط پزشک با در نظر گرفتن شرایط مختلف کودک، علائم، تغذیه، داروهای مصرفی، سوالبق بیماری‌های خانوادگی، وضعیت مادر و … صورت گیرد.