بیلی روبین خون چیست؟ راهنمای خواندن و تفسیر آزمایش + جدول نرمال

بیلی روبین خون چیست؟ راهنمای خواندن و تفسیر آزمایش + جدول نرمال

آزمایش بیلی روبین یکی از اصلی‌ترین آزمایش‌های خونی است که معمولاً برای بررسی سلامت کبد و تشخیص بیماری‌های مرتبط با کبد و صفرا انجام می‌شود. بیلی روبین ماده‌ای زردرنگ است که در اثر تجزیه گلبول‌های قرمز خون در بدن تولید می‌شود و میزان آن در خون می‌تواند نشان‌دهنده عملکرد صحیح یا اختلال در اعضای حیاتی بدن باشد. تفسیر صحیح آزمایش بیلی روبین به بیماران و پزشکان کمک می‌کند تا علل زردی پوست و چشم، بیماری‌های کبدی یا مشکلات صفراوی را به‌موقع شناسایی کنند و اقدامات درمانی لازم را انجام دهند. در این مقاله تلاش کرده‌ایم به زبان ساده و به کمک جداول و مثال‌های کاربردی، تمامی نکات مورد نیاز برای تفسیر نتایج آزمایش بیلی روبین را برای شما توضیح دهیم و به رایج‌ترین سوالات درباره علت بالا بودن بیلی روبین و راهکارهای درمانی آن پاسخ دهیم.

راهنمای خواندن و تفسیر آزمایش بیلی روبین در نوزادان

۱. چرا بیلی روبین برای نوزاد مهمه؟

وقتی بیلی روبین نوزاد بالاست، ممکنه زردی نوزادی ایجاد بشه. بالا بودن زیاد بیلی روبین در نوزادان می‌تونه باعث آسیب به مغز بشه (به‌خصوص اگر بیلی روبین بیشتر از یک حد خاص باشه)، پس باید به موقع جدی گرفته بشه.

آزمایش خون نوزاد: چرا باید انجام شود و چه اطلاعاتی ارائه می‌دهد؟

۲. عدد نرمال بیلی روبین در نوزاد چقدره؟

برخلاف بزرگسالان، مقدار نرمال بیلی روبین نوزاد بسته به سن (چند روزگی بچه) تغییر می‌کند و معمولاً بالاتر از بزرگسالان است.

مقادیر تقریبی نرمال بیلی روبین تام (Total) در نوزادان:

گاهی نوزادان زردی فیزیولوژیک دارند و این مقدار رو تا ۱۵ هم ممکنه پزشک کنترل کنه (اگر بچه شرایط خاصی نداشته باشه).

۳. چطور تفسیر کنیم؟

قدم اول:

عدد “Bilirubin Total” رو از جواب آزمایش پیدا کن.

قدم دوم:

سن نوزادت رو بدون (به ساعت یا روز).

قدم سوم:

عدد بیلی روبین رو با جدول بالا مقایسه کن.

• اگر مقدار بیلی روبین پایین‌تر یا نزدیک به این اعداد باشه و نوزاد علائم خطر (مثل بی‌حالی شدید، مکیدن ضعیف، گریه غیرطبیعی، تشنج و …) نداشته باشه، معمولاً جای نگرانی نیست و مشکل خاصی نیست.
• اگر مقدار خیلی بالاتر از جدول، یا همراه علائم بعید بود، باید حتماً سریع توسط پزشک بررسی شود.

۴. چقدر بیلی روبین در نوزادان خطرناک است؟

به طور تقریبی:

• بیلی روبین زیر ۱۲: معمولاً مشکلی نیاز نیست مگر پزشک خلافش رو بگه.
• بیلی روبین بالای ۱۵: می‌تونه نیازمند درمان باشد و بستگی به سن و وضعیت عمومی نوزاد دارد.
• بیلی روبین بالای ۲۰: حالت اورژانسی است و نیاز به بستری غالباً دارد.

نکته مهم: بعضی نوزادان (کم‌وزن، نارس، یا بیماری‌های خاص) حساسیت بیشتری دارند و اگر عدد نزدیک حد بالا بود، پزشک باید تصمیم بگیرد.

۵. درمان و پیگیری

• اگر فقط کمی بالاست و نوزاد فعال و سالمه، معمولاً با نوردرمانی (زیر دستگاه قرار دادن بچه) درمان می‌شود.
• اگر خیلی بالاست، ممکنه درمان‌های بیشتری لازم باشه.
• برای ادامه درمان و کنترل، پیگیری و تکرار آزمایش طبق نظر پزشک مهمه.

زردی پوست نوزاد، یکی از نشانه‌های افزایش بیلی روبین خون بعد از تولد است. تشخیص و درمان به‌موقع زردی اهمیت زیادی دارد.

نکات خیلی مهم برای پدر و مادرها:

1. بدون اجازه پزشک و صرفاً با عدد آزمایش، خوددرمانی یا تصمیم‌گیری نکن! چون شرایط نوزاد کاملاً حساسی هست.
2. اگر نوزادت زردی داره و بی‌حال یا شیر نمی‌خوره یا گریه غیرمعمولی داره، حتماً سریع به پزشک مراجعه کن (حتی اگر بیلی روبین خیلی بالا نباشه).

راهنمای ساده خواندن و تفسیر آزمایش بیلی روبین

۱. اول باید بفهمی بیلی روبین چی هست؟

بیلی روبین یه ماده زردرنگه که وقتی گلبول قرمزهای خون پیر می‌شن و تجزیه می‌شن، توی کبد ساخته می‌شه. اگر بیلی روبین زیاد شه، باعث زردی پوست و چشم می‌شه و می‌تونه نشون‌دهنده مشکل توی کبد یا راه‌های صفرا باشه.

۲. توی برگه آزمایش دنبال چه چیزهایی باشم؟

معمولاً این سه تا رو توی جواب آزمایش می‌نویسن:

• Bilirubin, Total (بیلی روبین تام یا کلی)
• Bilirubin, Direct (بیلی روبین مستقیم)
• Bilirubin, Indirect (بیلی روبین غیرمستقیم)

گاهی مستقیم و غیرمستقیم رو جدا نمی‌زنن و فقط مستقیم و تام رو می‌زنن.

فرمول ساده:

بیلی روبین غیرمستقیم = بیلی روبین تام – بیلی روبین مستقیم

۳. مقادیر نرمال بیلی روبین برای بزرگسالان

اگر عددی که توی آزمایش دیدی توی این بازه بود، یعنی نرماله.

۴. چطور عدد آزمایش خودت رو تفسیر کنی؟

قدم به قدم:

الف) عدد بیلی روبین تام چنده؟

• اگر بین 0.3 تا 1.2 بود: طبیعیه.
• اگر بالای 1.2 بود: باید بررسی بشه، نشون‌دهنده احتمال مشکل مثل بیماری کبدی، زردی یا مشکل صفرا است.

ب) عدد بیلی روبین مستقیم چنده؟

• اگر بین 0.1 تا 0.3 باشه: طبیعی.
• اگر بالاتر از 0.3 باشه: ممکنه مشکل در کبد یا صفرا (مانند انسداد صفراوی یا هپاتیت) باشه.

ج) عدد بیلی روبین غیرمستقیم چنده؟

• اگر بین 0.2 تا 0.8 هست: طبیعی
• اگر بالا باشه (بیشتر از 0.8): ممکنه دلیلش مشکلاتی مثل کم‌خونی همولیتیک یا مشکلات ژنتیکی باشه.

۵. تفسیر نتایج:

• همه نرمال: جای نگرانی نیست.
• بیلی روبین تام یا مستقیم بالا: حتما باید به دکتر مراجعه کنی، ممکنه مشکل کبدی یا صفرا داشته باشی.
• فقط غیرمستقیم بالا: بیشتر به مشکلات خون (تجزیه زیاد گلبول قرمز) مربوطه.
• عدد خیلی زیاد (مثلاً بیلی روبین تام بالای ۲): اگر همراه زردی چشم و پوست هست، حتماً سریعاً به پزشک مراجعه کن.

۶. آیا مقدار بیلی روبین خطری دارد؟

• مقدار کمی بالاتر از نرمال (مثلاً ۱.۵): همیشه خطرناک نیست، ولی باید علتش بررسی بشه.
• مقادیر بالای ۲ یا بیشتر + علائم زردی: اضطراری هست و حتماً باید توسط پزشک بررسی شی.

۷. به چه دکتری باید مراجعه کنم؟

• متخصص داخلی یا فوق تخصص گوارش و کبد

۸. هر چند وقت باید آزمایش تکرار کنم؟

• بستگی به علت بالا بودن داره، اما معمولاً هر ۱ تا ۳ ماه یکبار تا علت مشخص بشه.

زرد شدن سفیدی چشم، یکی از علائم افزایش بیلی روبین خون و مشکلات کبدی است. تغذیه سالم و مصرف میوه و سبزیجات تازه به بهبود سلامت کبد کمک می‌کند.

۹. چه کارهایی برای بهبود بیلی روبین انجام بدم؟

• مصرف آب کافی
• مصرف میوه و سبزیجات تازه
• پرهیز از الکل و غذاهای چرب
• ورزش منظم
• پیگیری با پزشک

۱۰. سؤالات پرتکرار

1. اگر فقط کمی بیلی روبینم بالاست باید نگران باشم؟

   → نه، ولی بهتره با یه پزشک صحبت کنی تا علتش مشخص شه.

2. آیا بالا بودن بیلی روبین نشانه سرطان است؟

   → لزوماً نه! بیشتر مواقع به مشکلات ساده‌تر، مثل کبد چرب، هپاتیت یا صفرا مربوط می‌شه.

3. بیلی روبین بالا درمان داره؟

   → درمان براساس علت زمینه‌ای انجام می‌شه و معمولاً قابل کنترل هست.

بیلی روبین چیست ؟

بیلی روبین رنگدانه‌ای زرد رنگ است که در خون، مدفوع و ادرار وجود دارد. آزمایش خون بیلی روبین میزان بیلی‌روبین در بدن را تعیین می‌کند. بیلیروبین در کبد محلول در آب می‌شودو قابلیت دفع از طریق ادرار و مدفوع را پیدا می‌کند. بعضی اوقات کبد نمی‌تواند بیلی‌روبین را در بدن پردازش و محلول در آب و قابل دفع کند.که می‌تواند به دلایلی چون بالا رفتن بیش از حد بیلی‌روبین در بدن، انسداد مجاری صفراوی و کبدی و یا التهاب کبد، لیز گلبول‌های قرمز و… باشد.هنگامی که بدن شما، به هر دلیلی، بیش از حد بیلی روبین داشته باشد، پوست و سفیدی چشم شما شروع به زرد شدن می‌کند. در این حالت آن زردی یا یرقان گفته می‌شود.

بیلی روبین، هنگامی که هموگلوبین گلبول‌های قرمز پیر شکسته و تجزیه شده، در بدن ساخته می‌شود. تجزیه و مرگ سلول های پیر یک روند طبیعی و سالم در بدن ما است.

بیلی روبین بعد از گردش در خون، به سمت کبد می‌رود.در کبد، بیلی روبین پردازش ( قابل حل در آب ) شده، سپس با صفرا مخلوط و از طریق مجاری صفرا به کیسه صفرا رفته و در آنجا برای مدتی ذخیره می‌‌شود.انجام، صفرا با هدف کمک به هضم چربی‌ها به روده کوچک رها می‌شود و همزمان باعث دفع بیلیروبین از طریق مدفوع می‌شود. قسمتی از بیلی روبین ممکن است از روده مجدد جذب بدن شود و این بار از طریق ادرار دفع شود.

دایرکت بیلی روبین چیست ؟

در کبد بیلیروبین به اسیدگلوکورونیک متصل می‌شود. اسید گلوکورونیک یک اسید مشتق شده از گلوکز ( نوعی قند ) است. به بیلی روبین متصل شده به آن، بیلی روبین مستقیم یا کونژوگه یا دایرکت بیلی روبین می‌گویند.بیلی روبینی که به اسید گلوکورونیک وصل نشده است، بیلی روبین غیرمستقیم یا غیرکونژوگه نامیده می‌شود. به تمام بیلی‌روبین (مستقیم و غیرمستقیم ) موجود در خون شما بیلی‌روبین تام ( Total ) گفته می‌شود.معمولا آزمایش خون بیلی‌روبین، سطح هر سه نوع بیلی‌روبین در خون شما را بطور دقیق اندازه‌گیری می‌کند که شامل: مستقیم (دایرکت، direct bilirubin)، غیرمستقیم (این دایرکت، indirect bilirubin )و کل می‌شود.

دلایل شایع انجام آزمایش بیلی روبین

اگر بیلی روبین به اسیدگلوکورونیک در کبد وصل نشده باشد ( کونژوگه ) یا به اندازه کافی از خون خارج نشده باشد، می تواند به معنای آسیب کبد شما یا مجاری آن باشد. بنابراین آزمایش خون بیلی‌روبین روشی خوب برای بررسی آسیب‌های کبدی است. 

علائم مرتبط با بیلی روبین بالا، در بزرگسالان و کودکان می‌تواند شامل:

• زردی ( پوست یا چشم)
• خستگی
• خارش پوست
• مدفوع خاکستری
• ادرار تیره
• کم اشتهایی
• و… باشد. 

یکی دیگر از دلایل بالا رفتن سطح بیلی‌روبین می‌تواند بدلیل از بین رفتن بیش از حد و غیرطبیعی گلبول‌های قرمز باشدکه به آن همولیز گفته می‌شود.

• سایر آزمایشات مرتبط با آزمایش bilirubin
• Gamma-Glutamyl Transferase) GGT)
• Alkaline Phosphatase) ALP)
• Aspartate Aminotransferase) AST)
• Alanine Aminotransferase) ALT)
• albumin) ALB)
• total protein
• Hepatitis A Testing
• Hepatitis B Testing
• Hepatitis C Testing
• Complete Blood Count) CBC)
• Urinalysis
• Direct Antiglobulin Test
• Haptoglobin
• Reticulocytes (منبع 2 )

شرایط آزمایش بیلی روبین

برای انجام این آزمایش، قبل از انجام آزمایش، به غیر از آب چیزی نخورید یا ننوشید. با این حال از نوشیدن بیش از اندازه آب خودداری کنید. ممکن است قبل از انجام این آزمایش پزشک از شما بخواهد مصرف برخی از داروهای خاص را متوقف کنید.

بعضی از داروها می‌توانند بر میزان بیلی روبین تأثیر بگذارند که عبارتند از :

• آنتی بیوتیک هایی مانند پنی سیلین
• داروهای آرام بخش مانند فنوباربیتال
• داروهای ادرار آور مانند فوروزمید (Lasix)
• داروهای آسم مانند تئوفیلین
• و…

بسیاری از داروهای دیگر نیز وجود دارند که می توانند بر میزان بیلی روبین تأثیر گذارند. قبل از آزمایش با پزشک خود مشورت کنید تا ببینید که آیا باید مصرف دارو را متوقف کنید یا ادامه دهید. درصورت مصرف این دارو‌ها در زمان آزمایش و دادن نمونه، پس از دریافت جواب آزمایش، پزشک خود را در جریان مصرف دارو قرار دهید تا در تفسیر نتایج آزمایش بیلی روبین شما مورد لحاظ قرار دهند.

دلایل افزایش بیلی روبین در خون

اگر مقادیر بیلی روبین در خون شما افزایش یافته باشد، پزشک ممکن است آزمایشات خون بیشتر یا سونوگرافی برایتان درخواست دهد و یا برای تشخیص دلیل این افزایش به سایر نتایج آزمایشات شما نیز توجه کند. در بزرگسالان، بیلی روبین زیاد ممکن است به دلیل مشکلات کبد، مجاری صفراوی یا کیسه صفرا باشد. مشکلاتی از قبیل :

مراحل آسیب کبدی از کبد سالم تا فیبروز و سیروز؛ افزایش بیلی روبین خون می‌تواند نشانه هشداردهنده اختلال در عملکرد کبد باشد.

• بیماری های کبدی مانند هپاتیت
• سندرم گیلبرت، یک بیماری ژنتیکی است
• سیروز، که زخم کبد است
• تنگی مجاری صفراوی
• سرطان کیسه صفرا یا لوزالمعده
• سنگهای صفراوی
• بیلی روبین بالا ممکن است به جای مشکلاتی در کبد، به دلیل مشکلات خونی نیز باشد.

نتیجه‌گیری

نتایج آزمایش بیلی روبین، اطلاعات مهمی درباره سلامت کبد و عملکرد بدن به ما می‌دهد. یادگیری تفسیر درست آزمایش بیلی روبین می‌تواند کمک کند تا خیلی از مشکلات مثل زردی، بیماری‌های کبدی یا اختلالات خونی سریع‌تر شناسایی شوند و تحت درمان قرار بگیرند. اگر اعداد بیلی روبین شما در محدوده نرمال باشد، معمولاً جای نگرانی نیست، اما اگر یکی از انواع بیلی روبین بالا بود یا علائم خاصی مثل زردی پوست و چشم داشتید، مشورت با پزشک ضروری است. پیگیری منظم آزمایش‌ها، رعایت سبک زندگی سالم و توجه به توصیه‌های پزشکی راهکار اصلی برای حفظ سلامت کبد و کنترل بیلی روبین است.

در نهایت به یاد داشته باشید که تفسیر دقیق آزمایش‌ها همیشه بهتر است با نظر پزشک انجام شود؛ اما شناخت حدود نرمال و علائم هشدار می‌تواند به شما برای تصمیم‌گیری صحیح کمک کند.

منابع

1. Mayo Clinic — Bilirubin test
2. MedlinePlus — Bilirubin blood test (for Infants)
3. Merck Manual – Newborn Jaundice