در این مقاله با آنزیم ALP، به ویژه در دوره بارداری آشنا می‌شویم:
ALP یا آلکالین فسفاتاز، از آنزیم‌های کبدی است که به مقدار کمتری در سایر بخش‌های بدن نیز یافت می‌شود. درصورتی‌که کبد دچار آسیب شود، ممکن است این آنزیم به درون خون نشت کرده و سطح آن در خون بالا رود که توسط آزمایش ALP سنحیده می‌شود. بنابراین مقادیر بالای آلکالین فسفاتاز در خون، می‌تواند بیانگر بیماری‌های کبدی یا اختلالاتی در استخوان باشد (گرچه در بارداری شرایط متفاوتی مطرح است) (1).
تفسیر نتایج آزمایش
رنج دقیقی برای تعیین آلکالین فسفاتاز نرمال درخون وجود ندارد و این بازه می‌تواند در آزمایشگاه‌های مختلف متفاوت باشد اما به‌طور معمول رنج 44 تا 147 واحد در لیتر، طبیعی درنظر گرفته می‌شود. فاکتورهای متعددی می‌توانند بر مقدار ALP درخون تاثیرگذار باشند؛ برای مثال درطول دوران کودکی و بلوغ، به واسطه رشد استخوان‌ها سطح این آنزیم افزایش پیدا می‌کند. به‌علاوه زمانی‌که فردی درحال بهبود پس از یک شکستگی استخوان است، آلکالین فسفاتاز درخون بالا میرود. معمولا در بازه سنی 15 تا 50 سال، ALP در آقایان بیشتر از خانم‌ها است و بارداری نیز شرایط متفاوتی را به‌وجود می‌آورد (2).
مقادیر بالای ALP در شرایط عادی (عدم بارداری یا شرایط ویژه)
درشرایط عادی سطح بالای alkaline phosphatase درکبد می‌تواند بیانگر یکی از موارد زیر باشد:
- کلستاز بارداری: یک بیماری شایع کبدی است که می‌تواند در اواخر بارداری رخ دهد.
- سیروز کبدی: بیماری شدید کبدی که باعث ایجاد زخم و اسکارهایی دائمی در کبد می‌شود
- هپاتیت: التهاب کبد
- آترزی صفراوی: وضعیتی نادر که با انسداد مجاری صفراوی از کبد به کیسه صفرا در نوزادان همراه است
- تنگی صفراوی: کوچک یا باریک شدن مجرای صفراوی
- انسداد صفرا به دلیل سرطان: تعدادی از سرطان‌ها مانند cholangiocarcinoma و pancreatic head adenocarcinoma، می‌توانند باعث انسداد مجاری صفراوی یا پانکراس شوند
- مونونوکلئوز: نوعی عفونت مسری که گاهی باعث تورم کبد می‌شود
و بالابودن این فاکتور در استخوان می‌تواند دراثر عوامل مختلفی رخ دهد، ازجمله:
- متاستاز استخوان: زمانی که سلول‌های سرطانی از سایر بخش‌های بدن به استخوان‌ها می‌رسند
- بیماری پاژه استخوان: اختلال استخوانی مزمن و نادر است با شکستگی‌های متعدد استخوان و بهبود آنها همراه است
- سارکوم استئووژنیک: نوعی سرطان که از استخوان‌ها آغاز می‌شود
- بهبود شکستگی
- Hyperparathyroidism: پرکاری غده تیروئید است که باعث افزایش سطح کلسیم خون می‌شود
- Hyperthyroidism: پرکاری تیروئید که باعث ترشح بیش‌از حد هورمون تیروئید می‌شود
- Osteomalacia: بیماری که باعث تضعیف استخوان‌ها و شکستن راحت‌تر آنها می‌شود. معمولا این اختلال به‌دلیل کمبود ویتامین D اتفاق می‌افتد (2)
بالابودن آلکالین فسفاتاز در بارداری
سطح این فاکتور درطول بارداری ممکن است تا دوبرابر ماکسیمم گفته‌شده افزایش پیداکند که طبیعی است و جای نگرانی وجود ندارد (3). به عبارتی بالابودن آلکالین فسفاتاز در بارداری به‌عنوان نشانه بیماری تلقی نمی‌شود اما گاهی سطح این فاکتور به‌طرز عجیب و شدیدی بالا میرود که می‌تواند درمواردی با سندرم HELLP، کلستاز داخل کبدی و بیماری‌های کبدی و استخوانی مرتبط باشد (4). گرچه مواردی نیز از زایمان‌های طبیعی و بدون مشکل در حضور آلکالین فسفاتاز بسیار بالا گزارش شده است. بنابراین قطعیتی در این زمینه وجود ندارد و برای تشخیص وضعیت مادر و جنین نمیتوان فقط به افزایش چندین برابری این فاکتور اتکا کرد و نیاز است فاکتورهای متفاوتی درنظر گرفته شوند (5).
درنهایت باید توجه کرد که بالا یا پایین بودن ALP لزوما به‌معنای بیماری نیست و درتفسیر صحیح نتیجه آزمایش توسط پزشک، فاکتورهای متعددی ازجمله داروهای مصرفی فرد، رژیم غذایی، سن و… درنظر گرفته می‌شوند.
منابع:
1. https://medlineplus.gov/lab-tests/alkaline-phosphatase/
2. https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/22029-alkaline-phosphatase-alp#:~:text=phosphatase%20(ALP)%3F-,Alkaline%20phosphatase%20(ALP)%20is%20an%20enzyme%20that's%20found%20throughout%20your,body%20that%20have%20important%20functions.
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32461917/
4. https://academic.oup.com/rheumatology/article/47/4/554/1791536
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34540438/
