آزمایش خون D-dimer چیست ؟

در این مطلب درباره‌ی آزمایش دی دایمر، دلایل افزایش ، مقدار طبیعی و d dimer بالا در کرونا می‌خوانید:

اکنون تفسیر آزمایش خون d-dimer خود یا عزیزتان را از پزشک متخصص بشنوید؟

آزمایش خون D-DIMER چیست؟

آزمایش D-dimer به دنبال یافتن پروتئین دی دایمر در خون است. این ماده یک قطعه کوچ پروتئینی است که هنگام حل شدن لخته خون در بدن ساخته می‌شود.(2) این آزمایش خون مشکلات انعقاد خون را چک یا کنترل می‌کند. آزمایش مثبت آن به این معنی است که سطح دی دایمر در بدن بالاتر از حد طبیعی است و نشان دهنده این است که ممکن است فرد دچار لخته شدن خون شود. ایجاد لخته درون عروق ممکن است باعث ایجاد سکته مغزی، قلبی،ریوی، روده‌ای و حتی گاها مرگ بیمار می‌شود.

در حالت طبیعی، وقتی دیواره رگی دچار آسیب شود، خونریزی اتفاق می‌افتد و فرایند هموستاز آغاز می‌شود تا با تشکیل لخته، محل ضایعه را پوشانده و خونریزی را متوقف کند. در طی فرایند انعقاد رشته‌هایی از پروتئین به نام فیبرین تشکیل می‌شود. این رشته‌ها درهم پیچیده و شبکه‌ای تشکیل می‌شود. پلاکت‌های خون در این شبکه گیر می‌افتند و به بقای لخته در محل ضایعه کمک می‌کنند. به این ترتیب خون‌ریزی متوقف می‌شود. در حالت غیرطبیعی، اگر این انعقاد، خارج از کنترل و بدون وجود زخم و درون عروق ایجاد شود، می‌تواندبسیار خطرناک باشد.

با گذشت زمان و ترمیم ضایعه، هنگامی که دیگر به وجود لخته نیازی نیست، فرایند حل لخته و از بین رفتن آن آغاز می‌شود و آنزیمی به نام پلاسمین لخته را به قطعات کوچکی می‌شکند تا به تدریج از محل پاکسازی شود. قطعات ناشی از تجزیه لخته FDP نامیده می‌شود و که یکی از این قطعات کوچک، دی دایمر ( D-dimer ) نامیده می‌شود.( شکل 1 ) در شرایطی که خطر ترومبوز ( لخته درون عروقی ) یا آمبولی وجود دارد اندازه گیری دی دایمر برای تشخیص و دانستن وضعیت بیمار، کمک کننده است.

شکل 1 : دی دایمر حاصل تجزیه لخته در بدن است. اگر لخته نباشد، di-dimer نیز نیست.

اگر نتیجه جواب آزمایش d- dimer بالا باشد، یعنی لخته‌ای در بدن وجود دارد با این حال این آزمایش اطلاعاتی در مورد علت و محل آن در بدن در اختیار نمی‌گذارد. آزمایش d -dimer به تنهایی در تشخیص بیماری‌ها استفاده نمی‌شود و اغلب به همراه آزمایش‌های دیگر و هم چنین تصویر برداری انجام می‌شود. اگر در آزمایش خونd- dimer افزایش یابد، پزشک آزمایشات و معاینات بالینی تکمیلی را برای تائید تشخیص ایجاد لخته برای بیمار درخواست می‌کند. (1و2)

در حال حاضر، ممکن است، پزشک‌تان این آزمایش را برای شما درخواست کرده باشند و برای شما این سوال مطرح شود که در آزمایش خونd- dimer چیست ؟

همانطور که در بالا ذکر کردیم،d- dimer برای تشخیص اختلالات انعقادی خون برای فرد درخواست می‌شود. تعدادی از این اختلالات را در ادامه می‌خوانید:

· Deep vein thrombosis (ترومبوز سیاهرگ عمقی، DVT )

به معنی وجود لخته در سیاهرگ‌های بدن است . این لخته‌ها اغلب در ساق پا ایجاد می‌شود که البته در سایر بخش‌های بدن نیز می‌تواند تشکیل شود.

بیماری DVT در فرد با علائم زیر همراه است:

1. درد و التهاب ران

2. تورم ران

3. خطوط قرمز یا قرمزی

· Pulmonary embolism ( آمبولی ریوی، PE )

انسداد عروق ریوی را آمبولی ریوی می‌گویند. معمولا لخته ایجاد شده در ارگان‌های دیگر ایجاد و سپس جدا شده و با جریان خون وارد عروق ریوی می‌شود. لخته های ایجاد شده در DVT شایع ترین علت بروز آمبولی ریوی است.

علائم زیر نشان دهنده آمبولی ریوی است:

تنگی نفس
سرفه
درد قفسه سینه
ضربان قلب بالا

· Disseminated intravascular coagulation ( انعقاد درون رگی منتشر، DIC )

در این بیماری شاهد حجم گسترده‌ای از لخته درون عروق مختلف هستیم. این ذرات با حرکت درون بدن موجب آسیب به ارگان‌ها و دیگر عوارض خطرناک و گاها مرگ می‌شوند.

· سکته مغزی

Srtoke یا سکته مغزی خود معلول حرکت این لخته‌ها درون عروق مغز است. با مسدود شدن رگ‌ به سلول‌های پایین دست، خون اکسیژن نمی‌رسد و این امر باعث مرگ سلول‌های مغزی می‌شود. (3)

مقدار طبیعی d-dimer

سطح دی دایمر در بدن در حالت طبیعی بسیار پایین است و فقط پس از تشکیل لخته و شروع فرایند تجزیه لخته میزان آن در خون افزایش می‌یابد. میزان نرمال آزمایش دی دایمر مقادیر کمتر از 250 ng/ml از این پروتئین است. اگر نتیجه کمتر از 250 ng/ml باشد یعنی لخته ‌ای در بدن وجود ندارد و هم چنین اگر میزان دی دایمر بالا تر از 250 ng/ml باشد، یعنی احتمالا اختلال انعقادی خون وجود دارد و سریعا با پزشک در این رابطه مشورت کنید.

همیشه مقدار غیرطبیعیd dimer نشان دهنده وجود لخته نیست، چرا که عوامل دیگری از جمله موارد زیر نیز می‌تواند موجب بالا رفتن این پروتئین شود:

· سندرم آنتی فسفولیپید ( یک بیماری ارثی سیستم ایمنی )

· جراحی

· آسیب‌های وسیع مثل شکستن ران

· قرار گرفتن در یک وضعیت نشسته یا ایستاده به مدت طولانی برای مثال بستری در بیمارستان

· حاملگی یا پس از زایمان

· حمله قلبی

· برخی سرطان ها

عوامل زیر نیز موجب افزایش کاذب، میزان دی دایمر می‌شود که توصیه می‌شود در صورت وجود هر یک پزشک خود را مطلع کنید:

· وجود فاکتور روماتوئیدی ( RF)

· بالا بودن تری گلیسیرید

· بالابودن چربی خون

· بالا بودن بیلی روبین خون

· همولیز نمونه

d dimer بالا در کرونا

پژوهش ها نشان می‌دهد ویروس کرونا مبتلایان را مستعد ایجاد لخته و گرفتگی عروق می‌کند. به همین علت افراد مبتلا به کرونا در ریسک بالای ابتلا به ترومبوز سیاهرگ عمقی (DVT) و آمبولی ریوی هستند. این وضعیت بخاطر اثرات ویروس کرونا بر فیزیولوژی بدن از جمله التهاب ( طوفان سایتوکاینی و فعال شدن سلول‌های ماکروفاژی )، انعقاد درون رگی منتشر، کاهش اکسیژن خون و کم تحرکی به علت آسیب ریوی است که موجب افزایش احتمال ایجاد لخته در بدن می شود. این تغییرات در فرد مبتلا با افزایش مقدار آزمایشهای دیدایمر ، LDH و anti phospholipid antibodies همراه می‌شود. به همین دلیل، این ازمایش به منظور بررسی احتمال ایجاد لخته در افراد مبتلا به کووید در خواست می‌شود. (4)

اگر در جواب آزمایش خود یا عزیزان خود شاهد افزایش دی دایمر هستید هر چه سریعتر با پزشک درباره‌ی آن مشورت کنید.