در این مطلب، با آزمایش erythrocyte sedimentation rate و رنج نرمال آن، آشنا می‌شویم:
esr در آزمایش خون چیست؟
erythrocyte sedimentation rate یا ESR، آزمایش خونی است که سرعت رسوب گلبول‌های قرمز (RBC) و درنتیجه التهاب را اندازه‌گیری می‌کند. در این آزمایش، نمونه‌خونِ گرفته‌شده از افراد، مدتی بی‌حرکت قرار داده می‌شوند تا گلبول‌های قرمز شروع به ته‌نشین شدن کنند که التهاب از دوطریق می‌تواند این پدیده را تحت تاثیر قرار دهد. از طرفی باعث تجمع این سلول‌ها درکنارهم و ایجاد توده‌هایی می‌شود که نسبت به سلول‌های منفرد متراکم‌تر بوده و سریع‌تر ته‌نشین می‌شوند. از طرف دیگر، عفونت یا التهاب مزمن می‌تواند میزان پروتئین‌های RBCها را افزایش داده و به‌تبع چگالی آنها را بالا ببرد. این افزایش چگالی سرعت رسوب سلول‌های قرمز خونی را افزایش می‌دهد. بنابراین هرچه سرعت رسوب یا ESR بیشتر باشد، التهاب نیز بیشتر است (1،2).
چه‌موقع نیاز به انجام این آزمایش است؟
پزشک ممکن است درصورت مشاهده یکی از علائم زیر این تست را به شما توصیه کند:
- سردرد
- مفاصل سفت، متورم یا دردناک
- درد شانه، گردن یا لگن
- از دست‌دادن اشتها
- کاهش وزن ناخواسته
درمواردی از آزمایش erythrocyte sedimentation rate درکنار سایر تست‌ها، برای تشخیص بیماری‌هایی مانند موارد زیر استفاده می‌شود:
- عفونت
- سرطان
- آرتریت؛ التهاب رگ‌های خونی
- لوپوس؛ بیماری خودایمنی که به پوست، مفاصل و سایر قسمت‌های بدن آسیب می‌زند
- پلی‌میالژیا روماتیکا (Polymyalgia rheumatica)؛ که باعث سفت و دردناک‌شدن ماهیچه‌ها می‌شود
- آرتریت روماتوئید؛ بیماری خودایمنی که در آن سیستم ایمنی به مفاصل حمله می‌کند
- واسکولیت سیستماتیک؛ التهاب عروق خونی
به‌علاوه، این آزمایش برای بررسی روند درمان در افراد مبتلا به یکی از بیماری‌های گفته‌شده نیز کاربرد دارد (3).
تفسیر نتایج آزمایش
نتایج آزمایش ESR بیانگر فاصله ایجادشده بین فاز شفاف روی تیوب نمونه خون و گلبول‌های قرمز ته‌نشین‌شده پس از یک ساعت، است که به‌شکل میلی‌متر بیان می‌شود. رنج نرمال در افراد مختلف به شرح زیر است:
– مردان کمتر از 50 سال 0-15 mm/hour
– مردان بالای 50 سال 0-20 mm/hour
– خانم‌های کمتر از 50 سال 0-20 mm/hour
– خانم‌های بالاتر از 50 سال 0-30 mm/hour
– کودکان 0-10 mm/hour
درصورتی‌که نتایج آزمایش بیش از 100mm/hour باشد، به‌معنای درگیری فرد با بیماری حادی مانند سرطان، دیابت یا بیماری‌های قلبی‌عروقی است (2،3).
سطح بالای ESR
درصورتی‌که مقادیر این فاکتور از رنج نرمال بیشتر شود، ممکن است یکی از شرایط زیر مطرح باشد:
- بیماری‌های التهابی سیستمیک (گسترده) یا موضعی
- آسیب‌های بافتی یا ایسکمی (خون‌رسانی ناقص به بافت)
- ضربه
- انواعی از سرطان‌ها ازجمله لنفوم و میلوم
- افزایش سن
- بارداری
- کم‌خونی
- بیماری کلیوی
- دیابت
- بیماری قلبی
- بیماری‌های خونی یا عروقی
- واسکولیت؛ التهاب عروق خونی
- چاقی
- بیماری تیرویید (2)
سطح پایین ESR
عوامل زیر می‌توانند باعث کاهش سرعت رسوب سلول‌های قرمز خونی شوند:
- نارسایی احتقانی قلب (CHF)
- هیپوفیبرینوژنمی، کاهش فیبرینوژن خون
- سطح پایین پروتئین پلاسما، که ممکن است در رابطه با بیماری کبد یا کلیوی رخ دهد
- لکوسیتوز، یا تعداد بالای گلبول‌های سفید خون
- پلی‌سیتمی ورا، نوعی اختلال مغز استخوان که منجر به تولید گلبول‌های قرمز اضافه می‌شود
- کم‌خونی داسی‌شکل، بیماری ژنتیکی که بر گلبول‌های قرمز تأثیر می‌گذارد (2)
درنظر داشته‌باشید که آزمایش ESR اختصاصی و مربوط به یک بیماری مشخص نمی‌باشد، بلکه به پزشک در تشخیص وضعیت التهابی بدن فرد و تعیین تست‌های موردنیاز بعدی کمک می‌کند. آزمایش‌های مکمل بعدی برای تشخیص علت دقیق التهاب ایجادشده انجام می‌شوند.
منابع:
1. https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/sed-rate/about/pac-20384797
2. https://www.healthline.com/health/esr#overview
3. https://www.webmd.com/a-to-z-guides/your-sedimentation-rate
