در این مقاله، با هومون محرک فولیکول و مقادیر نرمال آن آشنا می‌شویم:
Follicle-stimulating hormone (FSH) یا هورمون محرک فولیکول از هورمون‌های مهم در سیستم تولیدمثلی است که از غده هیپوفیز، ترشح شده و توسط آزمایشی به‌همین نام سنجیده می‌شود. این هورمون در هردو جنس زن و مرد وجود دارد و در خانم‌ها به آزادسازی تخمک و در آقایان به تولید اسپرم کمک می‌کند. پزشک ممکن است در شرایطی ازجمله دوره‌های قاعدگی نامنظم، یائسگی، تعداد کم اسپرم در مردان، مشکلاتی در بارداری، بلوغ زورس یا دیرهنگام و ناهنجاری‌هایی در هیپوفیز یا هیپوتالاموس، این تست را درخواست کند (1).
رنج نرمال fsh
سطح طبیعی این هورمون وابسته به سن، جنسیت، سابقه پزشکی و روش استفاده‌شده در آزمایشگاه، متفاوت است اما درحالت عادی، بازه 1.4- 15.5 IU/mL در آقایان، نرمال تلقی می‌شود. سطح محرک فولیکول در درخانم‌ها، باتوجه به بخشی از چرخه قاعدگی که فرد در آن قرار دارد، متغیر بوده و مقادیر نرمال آن به‌شرح زیر است:
– در فاز فولیکولی (حدود دو هفته اول سیکل جنسی): 1.4 – 9.9 IU/mL
– روز تخمک‌گذاری (که درحالت ایدهآل، 14 امین روز سیکل میباشد): 6.2 – 17.2 IU/mL
– فاز لوتئال (حدود دو هفته دوم سیکل جنسی): 1.1 – 9.2 IU/mL
– پس از یائسگی: 19 – 100 IU/mL
(2)
سطح بالای FSH در زنان
عوامل متعددی می‌توانند منجر به افزایش این فاکتور در خانم‌ها شوند که تعدادی از آنها در ادامه آورده شده است:
· نارسایی اولیه یا زودرس تخمدان (POI)؛ که ازدست دادن عملکرد تخمدان پیش از 40 سالگی است
· سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)؛ نوعی اختلال هورمونی شایع که زنان باردار را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و از علل شایع ناباروری است
· یائسگی که آغاز شده‌است یا کمی قبل‌تر از شروع این پدیده
· تومور تخمدان
· سندرم ترنر، یک اختلال ژنتیکی که بر رشد جنسی در زنان تأثیر گذاشته و اغلب باعث ناباروری می‌شود (3)
این عارضه میتواند از نشانه‌های کاهش تولید تخمک با کیفیت مناسب برای لقاح باشد. برای مثال با افزایش سن، توانایی باروری فرد افت کرده و تخمک‌های کمتری در تخمدان‌ها بالغ می‌شوند. مقادیر بالای FSH ممکن است شانس بارداری شما را کاهش دهد اما به‌معنای عدم امکان بارداری نیست، فقط باید با پزشک خود مشورت کرده و درصورت نیاز درمان را آغاز کنید (4).
سطح بالای FSH در مردان
این افزایش سطح هورمون، ممکن است در شرایط زیر دیده شود:
· سندرم کلاین‌فلتر، بیماری نادر در مردان که به‌وسیله یک کروموزوم X اضافی ایجاد می‌شود.
· عدم وجود بیضه‌ها یا عملکرد ضعیف آنها
· آسیب بیضه‌ها دراثر وابستگی به مشروبات الکلی
· اختلالاتی در بیضه‌ها تحت‌تاثیر درمان‌هایی ازجمله اشعه ایکس یا شیمی‌درمانی (4)
مقادیر پایین هومون Follicle-stimulating در زنان
عوامل متعددی می‌توانند باعث پایین آمدن سطح این هورمون در خانم‌ها شوند، ازجمله:
· عدم تولید تخمک کافی توسط تخمدان‌ها
· کارکرد ناصحیح غده هیپوفیز
· اختلالاتی در غده هیپوتالاموس، بخشی از مغز که غده هیپوفیز و سایر عملکردهای مهم بدن را کنترل می‌کند
· وزن بسیار پایین یا کاهش وزن سریع اخیر
مقادیر پایین هومون Follicle-stimulating در مردان، میتواند بیانگر اختلالاتی در غدد هیپوفیز یا هیپوتالاموس باشد.
این هورمون در کودکان نیز وجود دارد و برای تعیین وضعیت بلوغ آنها اندازه‌گیری می‌شود. بالابودن FSH همراه‌با سطوح بالای هورمون LH در کودکان، میتواند به‌معنای شروع بلوغ یا نزدیکی آن باشد. درصورتی‌که این اتفاق قبل از 9سالگی دختر یا قبل از 10سالگی در یک پسر رخ دهد، ممکن است از علائم اختلال در سیستم عصبی مرکزی یا نوعی آسیب مغزی باشد. افت مقادیر این دو هورمون از نشانه‌های بلوغ تاخیری است که معمولا ناشی از عوامل زیر میباشد:
– اختلال در تخمدان یا بیضه‌ها
– سندرم کلاین‌فلتر در پسران
– عفونت
– کمبود هورمونی
– نوعی اختلال در غذاخوردن است (3)
باید دقت کرد که رنج نرمال FSH به فاکتورهای بسیاری وابسته است و جواب آزمایش به‌تنهایی برای تشخیص هیچکدام از بیماری‌های گفته‌شده، کافی نمی‌باشد.
منابع:
1. https://www.webmd.com/women/fsh-test
3. https://medlineplus.gov/lab-tests/follicle-stimulating-hormone-fsh-levels-test/#:~:text=What%20is%20a%20follicle%2Dstimulating,in%20sexual%20development%20and%20functioning.
4. https://www.healthline.com/health/fsh#results
5. https://www.mountsinai.org/health-library/tests/follicle-stimulating-hormone-fsh-blood-test
