آیا با آزمایش خون جنسیت جنین مشخص می‌شود؟ راهنمای علمی و دقیق برای والدین
تشخیص جنسیت جنین برای بسیاری از والدین موضوعی هیجان‌انگیز است، اما باید بر اساس علم و شواهد معتبر انجام شود.
امروزه یکی از روش‌های پیشرفته و ایمن، بررسی DNA آزاد جنینی (cfDNA) در خون مادر است که علاوه بر غربالگری کروموزومی، می‌تواند جنسیت جنین را نیز مشخص کند.
بهترین زمان برای انجام آزمایش cfDNA
از اوایل بارداری، بخشی از DNA جنین وارد خون مادر می‌شود. وقتی مقدار این DNA — که به آن fetal fraction گفته می‌شود — به حد مشخص برسد، امکان تعیین جنسیت وجود دارد.
- بهترین زمان علمی توصیه‌شده: از هفته ۹ بارداری به بعد
- انجام در هفته ۷–۸ ممکن است، اما احتمال جواب نامشخص یا اشتباه بیشتر است.
- هرچه بارداری جلوتر برود، میزان cfDNA بیشتر و دقت بالاتر می‌شود.
میزان دقت آزمایش خون در تعیین جنسیت
تحلیل cfDNA با روش‌های PCR پیشرفته یا NGS انجام می‌شود و با شناسایی یا عدم شناسایی کروموزوم Y، جنسیت تعیین می‌گردد.
مطالعات نشان می‌دهند:
| جنسیت | دقت در هفته ۹+ |
|---|---|
| پسر | بیش از ۹۹٪ |
| دختر | حدود ۹۸–۹۹٪ |
⚠ هیچ تست ژنتیکی ۱۰۰٪ قطعی نیست.
خطای اندک ممکن است به دلیل نمونه‌گیری زودهنگام، حجم کم cfDNA، آلودگی نمونه یا شرایط خاص مادر رخ دهد.
عوامل مؤثر بر دقت
- هفته بارداری (هرچه دیرتر → دقت بیشتر)
- اضافه‌وزن شدید مادر (کاهش fetal fraction)
- بارداری چندقلویی (مشکل در تشخیص دقیق)
- وضعیت‌های خاص مثل:
- Vanishing twin (از بین رفتن یکی از جنین‌ها)
- سابقه پیوند مغز استخوان یا خون
- نقص‌های فنی یا آلودگی نمونه
خواندن جواب آزمایش
- Y chromosome detected / Male fetus → جنین پسر است 👦
- Y chromosome not detected / Female fetus → جنین دختر است 👧
- Inconclusive / Low fetal fraction → جواب نامشخص، تکرار آزمایش لازم است.
مقایسه آزمایش خون و سونوگرافی
| فاکتور | آزمایش cfDNA | سونوگرافی |
|---|---|---|
| زمان انجام | هفته ۹ به بعد | هفته ۱۴–۱۶ به بعد (برخی موارد از ۱۲) |
| دقت | ≥۹۹٪ پسر / ~۹۸٪ دختر | ۹۰–۹۵٪ (بسته به سن بارداری و مهارت پزشک) |
| خطر | بدون خطر | بدون خطر |
| هزینه | بیشتر | کمتر |
| کاربرد دیگر | غربالگری کروموزومی | بررسی رشد و سلامت جنین |
مزایا و معایب cfDNA برای تعیین جنسیت
مزایا
- تشخیص زودهنگام و دقیق
- کاملاً غیرتهاجمی
- امکان هم‌زمان غربالگری سندرم داون و سایر آنوپلوئیدی‌ها
معایب
- هزینه بالا نسبت به سونوگرافی
- دسترسی محدود به مراکز معتبر
- وابستگی به زمان نمونه‌گیری
نتیجه‌گیری
cfDNA یک روش علمی، دقیق و ایمن برای تعیین جنسیت جنین از هفته ۹ بارداری به بعد است که دقت بالایی، به‌ویژه در تشخیص پسر، دارد. این تست جایگزین کامل سونوگرافی نیست، بلکه می‌تواند زودتر و همراه با غربالگری ژنتیکی اطلاعات ارزشمندی به والدین بدهد.
برای نتیجه مطمئن، باید در مراکز ژنتیک معتبر انجام شده و در صورت نتیجه مشکوک، با سونوگرافی یا روش‌های دیگر تأیید شود.
منابع علمی
- Gil, M.M., Quezada, M.S., Revello, R., et al. (2017). Analysis of cell-free DNA in maternal blood in determining fetal sex. Ultrasound in Obstetrics & Gynecology, 49(6), 721–725. doi:10.1002/uog.17464
- American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG). Committee Opinion No. 640: Cell-Free DNA Screening For Fetal Aneuploidy. Obstetrics & Gynecology, 2015;126:e31–e37.
- UK National Health Service (NHS). Non-invasive prenatal testing (NIPT) and fetal sex determination. [Accessed 2025]
