آزمایش مغز استخوان چیست و چرا انجام میشود؟ در این مقاله می‌خوانیم:
آزمایش مغز استخوان (bone marrow) شامل دو آزمایش آسپیراسیون و بیوپسی است که معمولا همراه باهم انجام می‌شوند. مغز استخوان بافتی نرم و اسفنجی است که داخل اکثر استخوان‌های بزرگ وجود دارد و انواع سلول‌های خونی شامل گلبول‌های قرمز، سفید و پلاکت‌ها را تولید می‌کند. در آزمایش آسپیراسیونِ مغز استخوان با سوزنی، مایع مربوط به این بافت خارج شده و مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ درحالی‌که در بیوپسی بخش کوچکی از خودِ بافت مدنظر است. اغلب هردو نمونه از پشت استخوان لگن گرفته می‌شوند (1).
آزمایش مغز استخوان چرا انجام میشود؟
این تست اطلاعات خوبی دررابطه با وضعیت مغز استخوان و سلول‌های خونی به پزشک می‌دهد و ممکن است با اهداف زیر انجام شود:
- تشخیص بیماری یا وضعیتی که باعث درگیری مغز استخوان/ سلول‌های خونی میشود
- تعیین مرحله‌ای از بیماری که فرد در آن قرار دارد و میزان پیشرفت اختلال
- بررسی سطح آهن که آیا کافی است یاخیر
- ارزیابی روند درمان
- تب بی‌دلیل
بررسی بافت bone marrow می‌تواند در شرایط مختلفی کمک‌کننده باشد، ازجمله:
- کم خونی
- وضعیتی که در آن، انواع خاصی از سلول‌های خونی به‌میزان بسیار کم یا زیاد تولید می‌شوند مانند لکوپنی، لکوسیتوز، ترومبوسیتوپنی، ترومبوسیتوز، پان‌سیتوپنی و پلی‌سیتمی.
- سرطان‌های خون یا مغزاسخوان، شامل لوسمی، لنفوم و مولتیپل میلوما
- سرطان‌هایی که از ناحیه دیگری مانند سینه به مغزاستخوان گسترش یافته‌اند
- هموکروماتوز، نوعی اختلال ژنتیکی که با تجمع آهن در خون همراه است
- تب با منشا ناشناخته (2)
مراحل انجام آزمایش
1. ازشما خواسته میشود لباس خود را دربیاورید ومعمولا لباس جایگزینی برای پوشیدن داده میشود.
2. نحوه نشستن یا درازکشیدن شما، وابسته به استخوان مدنظری است که قرار است از آن نمونه گرفته شود و توسط پزشک تعیین میشود. برای مثال اگر نمونه‌گیری از استخوان لگن باشد، نیاز است به پهلو یا شکم دراز بکشید.
3. پوست محل بیوپسی، ضدعفونی میشود.
4. فرد ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی، داروی بیحسی موضعی را به شما تزریق می‌کند که باعث احساس سوزش مختصری میشود.
5. برشی کوچک در محل بیوپسی ایجاد شده و سوزن از طریق آن وارد مغز استخوان میشود.
6. معمولا درمرحله اول، آسپیراسیون مغز استخوان صورت می‌گیرد؛ بدین ترتیب که با استفاده از سوزن، نمونه مایع کوچکی از سلول‌های این بافت تهیه میشود. احساس فشار در ناحیه‌ای که سوزن به استخوان فشار وارد می‌کند، طبیعی است و زمانی‌که نمونه مغز استخوان برداشته میشود، احساس کشش مختصری خواهید داشت.
7. بخش کوچک و جامدی از مغز استخوان با استفاده از یک سوزن توخالی مخصوص، برداشته میشود که بیوپسی هسته‌ای نام دارد.
8. سوزن خارج شده و به مدت چند دقیقه به ناحیه بیوپسی فشار وارد میشود تا از ادامه خون‌ریزی جلوگیری شود.
9. از باند یا پانسمان استریل برای پوشش محل برش داده‌شده، استفاده میشود.
10. نمونه‌های گرفته‌شده برای آزمایشگاه ارسال می‌شوند. (3)
تفسیر نتایج
نمونه‌های گرفته‌شده به آزمایشگاه فرستاده شده و درآنجا توسط متخصص پاتولوژیست یا هماتولوژیست، ارزیابی می‌شوند. مغزاستخوان شما ازنظر سلامتی و تعداد سلول‌هایی که می‌سازد بررسی میشود و نتایج آزمایش به پزشک در موارد زیر کمک می‌کند:
- تایید یا رد تشخیص انجامشده برای یک بیماری
- تعیین میزان پیشرفت بیماری
- ارزیابی میزان موثر بودن درمان
درصورت غیرطبیعی بودن نتایج، ممکن است نیاز به آزمایشهای بیشتری باشد یا متخصص مربوطه، گزینههای درمانی ممکن را با شما درمیان بگذارد (1،4).
منابع:
1. https://www.webmd.com/a-to-z-guides/bone-marrow-aspiration-biopsy
2. https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/bone-marrow-biopsy/about/pac-20393117
3. https://www.hopkinsmedicine.org/health/treatment-tests-and-therapies/bone-marrow-biopsy
4. https://medlineplus.gov/lab-tests/bone-marrow-tests/
