در این مقاله با افزایش و کاهش تعداد گلبول‌های سفید و خطرات آن آشنا می‌شویم.
مقدار خطرناک WBC
حدود یک درصد از خون انسان را گلبول‌های سفید (WBC) تشکیل می‌دهند که در از بین بردن سلول‌های سرطانی و محافظت از بدن در برابر عوامل بیماری‌زا نقش پررنگی دارند. به طور میانگین تعداد نرمال گلبول‌های سفید بین ۴۵۰۰ تا ۱۱۰۰۰ سلول در هر میکرولیتر خون است و افزایش یا کاهش تعداد این سلول‌ها می‌تواند برای انسان خطرناک باشد. به افزایش گلبول‌های سفید، لوکسیتوز و به کاهش آن، لوکوپنی گفته می‌شود.
لوکسیتوز و مقدار خطرناک WBC
افزایش گلبول‌های سفید خون می‌تواند درنتیجه تولید بیش‌ازحد گلبول‌ها توسط سلول‌های مغز استخوان یا تاثیر عوامل خارجی بر سلول‌های مغز استخوان و تحریک آن‌ها باشد. لوسمی و مولتیپل میلوما از انواع سرطان‌های مغز استخوان هستند که باعث تولید بیش‌از حد گلبول‌های سفید خون می‌شوند. عفونت‌های باکتریایی، استرس، آلرژی، التهاب حاد یا مزمن، بیماری‌های خود ایمنی، سیگار کشیدن و مصرف برخی از داروها مانند لیتیوم از جمله عواملی هستند که با تحریک مغز استخوان تولید گلبول‌های سفید درخون افزایش می‌دهند.
تشخیص و درمان
اولین مرحله در تشخیص لوکوسیتوز، انجام آزمایش CBC است. در این تست، انواع سلول‌های خون شمارش و برای بررسی اختلالات و بیماری‌های مرتبط با سلول‌های خونی بررسی می‌شوند.
لکوسیتوز در بیشتر موارد یک پاسخ طبیعی سیستم ایمنی است که بعد از برطرف شدن عامل زمینه‌ای، برطرف می‌شود (۲).
انواع لکوسیتوز:
1. لکوسیتوز نوتروفیلی (افزایش تعداد نوتروفیل‌های خون): نوتروفیل‌ها فراوان‌ترین نوع گلبول سفید در بزرگسالان محسوب می‌شوند (بیش از ۵۰ درصد گلبول‌های سفید) که در بهبود بافت‌های آسیب دیده و از بین بردن عفونت‌ها کمک‌کننده هستند.
رایج‌ترین دلیل لکوسیتوز نوتروفیلی، عفونت های باکتریایی است. التهاب، جراحت، مصرف برخی از داروها و انواع خاصی از سرطان‌های خون هم می‌توانند باعث افزایش نوتروفیل‌ها شوند. در این میان، سرطان خون از خطرناک‌ترین دلایل است که معمولا با آزمایش CBC مشخص می‌شود. در این شرایط، برای تأیید سرطان خون، نیاز به انجام آزمایش‌های تأییدی مانند بیوپسی مغز استخوان است (۳).
2. لنفوسیتوز (افزایش لنفوسیت‌های خون): لنفوسیت ها، گلبول سفید اصلی در سیستم ایمنی کودکان محسوب می‌شود تعداد آن‌ها با افزایش سن کاهش می‌یابد. عفونت های ویروسی، سفلیس، سل و سیاه سرفه از دلایل اصلی افزایش لنفوسیت‌های خون هستند که معمولاً درمان این بیماری‌ها باعث کاهش تعداد لکوسیت‌های خون می‌شود.
لنفوم و سرطان غدد لنفاوی (نوع خاصی از سرطان خون) از دیگر عوامل افزایش لنفوسیت‌ها هستند. اختلالات خود ایمنی نیز باعث التهاب مزمن در بافت و افزایش لکوسیت‌ها می‌شوند. کم‌کاری تیروئید از دلایل کمتر شایع، افزایش لنفوسیت‌های خون می‌باشد (۴).
3. منوسیتوز: مونوسیت‌ها کمتر از ۱۰ درصد گلبول‌های سفید خون را تشکیل می‌دهند. عفونت‌های ویروسی و حملات قلبی از دلایل افزایش موقت مونوسیت‌های خون هستند.بیماری‌های خود ایمنی مانند لوپوس، عفونت‌های مزمن مانند سل و مالاریا، استرس مزمن، برداشتن طحال و اختلالات میلوپرولیفراتیو باعث افزایش طولانی مدت مونوسیت‌های خون می‌شوند.
افزایش طولانی‌مدت مونوسیت‌های خون همراه با علائم بالینی مانند تب و سرفه از مواردی هستند که باید با انجام آزمایش های تکمیلی پیگیری شوند (۵).
4. ائوزینوفیلی: افزایش سطح ائوزینوفیل‌ها در پاسخ به واکنش‌های آلرژیک، عفونت‌های انگلی قارچی و اختلالات خود ایمنی مانند التهاب روده، واسکولیت و میوکاردیت رخ می‌دهد. به ندرت ممکن است برخی از سرطان‌ها خون نیز سطح ائوزینوفیل همراه با رده‌های نابالغ گلبول‌های سفید را در خون افزایش دهد.
آلرژی‌ها شایع ترین علت افزایش ائوزینوفیل‌های خون هستند و معمولا با کنترل واکنش‌های آلرژیک، سطح ائوزینوفیل خون نیز کاهش می‌یابد (۶).
5. بازوفیلی: بازوفیلی یا اختلال بازوفیلیک نادرترین نوع لکوسیتوزی است. این سلول ها کمتر از یک درصد از گلبول‌های سفید خون را تشکیل می‌دهند. گلبول‌های سفید بازوفیل ممکن است در اثر عفونت‌های انگلی، قارچی و واکنش به آلرژن‌ها افزایش یابد.
اختلالات لوسمی میلوئیدی حاد، لوسمی میلوژن مزمن، روماتیسم مفصلی، اختلال خونی پلی‌ستمی‌ورا، بیماری کرون و بیماری التهاب روده از مواردی هستند که باعث افزایش تعداد بازوفیل‌ها می‌شوند.
لکوپنی و مقدار خطرناک (WBC)
لوکوپنی یا کاهش گلبول‌های سفید می‌تواند شانس ابتلا به برخی از عفونت‌ها را افزایش دهد. نوتروفیل‌ها بیشترین گلبول‌های سفید خون را تشکیل می‌دهند و یکی از رایج‌ترین علل لوکوپنی به شمار می‌آیند. گاهی از اصطلاح نوتروپنی به جای لوکوپنی استفاده می‌شود که امری اشتباه اما رایج است.
انواع لوکوپنی
· لکوپنی حاد: در اثر بروز عفونت یا مصرف برخی از داروها، روند طبیعی تولید گلبول‌های سفید در مغز استخوان به صورت کوتاه‌مدت مختل می‌شود.
· لوکوپنی مزمن: کاهش گلبول‌های سفید در یک دوره طولانی، باعث اختلال در عملکرد سیستم ایمنی می‌شود. احتمال ابتلا به لکوپنی مزمن در بیماران نسبت به لکوپنی حاد بیشتر است.
دلایل لکوپنی مزمن
· اختلالات خونی مانند کم خونی آپلاستیک: در بیماری کم خونی آپلاستیک تمام انواع سلول‌های موجود در خون کاهش می یابند.
· تعدادی از بیماری‌های عفونی مانند ایدز، هپاتیت، مالاریا، حصبه، در طولانی مدت باعث کاهش گلبول‌های سفید خون می‌شوند. همچنین بروز بیماری ویروسی حاد مانند آنفولانزا و سل نیز می‌توانند باعث لوکوپنی شوند.
· اختلالات خود ایمنی مانند لوپوس و روماتیسم مفصلی از جمله بیماری‌های خود ایمنی هستند که می‌توانند منجر به لکوپنی شوند.
· سوءتغذیه از دیگر علل لوکوپنی است. کاهش مصرف مواد معدنی مانند ویتامین B12، فولات، مس و روی می‌تواند باعث افت خطرناک WBC شود.
· مصرف مداوم برخی داروها مانند والپروئیک اسید، پنی سیلین، سیکلوسپورین و اینترفرون‌ها، لکوپنی را به وجود می‌آرود.
· سارکوئیدوز و سندروم کاستن اختلالات نادری هستند که می‌توانند باعث لکوپنی شوند. بیماری سارکوئیدوز یک بیماری سیستمیک است که پاسخ شدید سیستم ایمنی باعث لکوپنی مزمن می‌شود و سندروم کاستن یک بیماری مادرزادی است که نوزاد در بدو تولد با کاهش لوکوپنی و نوتروفیل همراه است.
· بزرگ شدن طحال از اختلالاتی است که با به‌دام انداختن گلبول‌های سفید باعث لکوپنی می‌شود.
· برخی سرطان‌های خون و شیمی درمانی و پرتو درمانی می‌توانند باعث لکوپنی شوند.
لکوپنی حاد ممکن است بدون علامتم و گذرا باشد اما در لکوپنی مزمن افراد علائمی مانند تب بالا در اثر عفونت‌های سپتی‌سمی، لرز، تعریق زیاد، تنگی نفس، زخم‌های دهانی و تخلیه ادرار دردناک را تجربه می‌کنند (۷).
منابع:
(۱)https://www.emedicinehealth.com/cancer_causes_leukemia_symptoms_treatment/article_em.htm
(۲)https://www.medicalnewstoday.com/articles/315133#symptoms-and-diagnosis
(۳)https://my.clevelandclinic.org/health/body/22313-neutrophils
(۴)https://www.mayoclinic.org/symptoms/lymphocytosis/basics/causes/sym-20050660
(۵)https://www.verywellhealth.com/high-monocyte-count-5219055
(۶)https://www.medicoverhospitals.in/symptoms/high-eosinophils
(۷)https://www.healthline.com/health/leukopenia#symptoms
