در این مقاله، به بالابودن اوره خون یا BUN، عوارض آن و روش‌های کاهش سطح آن در بدن، می‌پردازیم:
blood urea nitrogen (BUN) test، آزمایشی است که میزان نیتروژن اوره خون را به‌عنوان معیاری از اوره موجود در خون، اندازه‌گیری می‌کند و بازتابی از عملکرد کلیه‌ها است. وظیفه اصلی کلیه حذف مواد زائد و مایعات اضافی از بدن است. اگر در فردی این اندام دچار اختلال شود، مواد زائد به‌خوبی از بدن دفع نشده و در خون تجمع پیدا می‌کنند که می‌تواند مشکلاتی جدی مانند فشارخون بالا، کم‌خونی و بیماری‌های قلبی را به‌همراه داشته‌باشد. بیماران مبتلا به مشکلات کلیوی ممکن است هیچ علامت ظاهری نداشته باشند و این تست به کشف اختلالات ممکن در آن‌ها کمک می‌کند (1).
چه‌موقع نیاز به انجام این آزمایش است؟
پزشک ممکن است درصورت مشاهده علائمی از بیماری‌های کلیوی ازجمله موارد زیر، این تست را درخواست کند:
– خستگی
– تکرر ادرار یا ادرار کمتر از معمول درطول روز
– ادرار با رنگ تغییریافته یا غیر معمول (خونی، کف آلود، قهوه‌ای رنگ)
– تورم در اطراف چشم‌ها یا روی صورت، شکم، بازو و پاها
– فشار خون بالا
– حالت تهوع یا استفراغ
بسیاری از مواقع، نیتروژن اوره خون به عنوان بخشی از یک چکاپ روتین اندازه‌گیری می‌شود یا زمانی که شخص درگیر بیماری‌های کلیوی است، این تست برای بررسی روند درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. به‌علاوه BUN در افرادی که درخطر بیشتری برای ابتلا به بیماری‌های کلیوی قرار دارند، اندازه‌گیری می‌شود.
رنج نرمال اوره
رنج نرمال BUN بنابه شرایط مختلف متفاوت است، اما معمولا بازه 7 تا20 میلی‌گرم در دسی‌لیتر طبیعی درنظر گرفته می‌شود. باید توجه داشت که نتایج خارج از این رنج، لزوما به معنای بیماری نیست و فاکتورهای مختلفی ازجمله رژیم‌غذایی با پروتئین بالا یا پایین، بارداری، افزایش سن و مصرف تعدادی از داروها، می‌توانند بر سطح این فاکتور درخون اثرگذار باشند (1،2).
سطح بالای BUN
علاوه‌بر عوامل گفته‌شده، مقادیر بالای نیتروژن اوره در خون می‌تواند بیانگر عملکرد نامناسب کلیه‌ها در شرایط زیر باشد:
- بیماری‌های کلیوی
- انسداد مجاری ادراری
- شوک
- تب یا عفونت؛ باعث افزایش تجزیه پروتئین‌ها و درنتیجه سطح اوره در بدن می‌شود
- کم آبی یا مصرف کم آب، BUN با کاهش حجم خون افزایش می‌یابد
- استرس
- خون‌ریزی روده؛ هنگامی‌که خون‌ریزی دستگاه گوارش فوقانی رخ می‌دهد، پروتئین‌های خون به کبد منتقل شده و به BUN متابولیزه می‌شوند
- گردش خون ضعیف؛ که منجر به کاهش جریان خون به کلیه‌ها و توانایی کمتر آن‌ها در پاک‌سازی اوره می‌شود
- ناهنجاری‌های تیروئید مانند کم‌کاری و پرکاری تیروئید منجر به عملکرد غیرطبیعی کلیه‌ها می‌شود
- تعدادی از داروها
- سوختگی شدید (2،4)
عوارض بالابودن اوره خون
اوره به‌خودی خود در غلظت‌های بالا باعث ایجاد رادیکالهای آزاد و آسیب به سلول‌ها می‌شود. به علاوه بالابودن این فاکتور بیانگر افزایش تجزیه پروتئین‌ها است که با پایین آمدن عملکرد سیستم ایمنی بدن همراه است. مطالعه‌ای نشان داده است که BUN بالاتر از 20 میلی‌گرم در دسی‌لیتر، خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد. همچنین مقادیر بالای این فاکتور با افزایش مرگ و میر در بیماران بدحال، خطر سکته‌مغزی در جراحی قلب و پیامدهای نامطلوب در بیماران مبتلا به تصلب شرایین و نارسایی قلبی مرتبط است. باید توجه کرد که مقادیر نیتروژن اوره تازمانی‌که عملکرد بیش‌از 50% کلیه ازبین برود، در محدوده طبیعی باقی می‌ماند. بنابراین دوبرابر شدن سطح این فاکتور (برای مثال از 8 به 16 mg/dl) می‌تواند به معنای کاهش 50 درصدی عملکرد کلیه‌ها باشد (4). درنهایت برای تفسیر صحیح نتیجه آزمایش و پیگیری اقدامات لازم، نیاز است با پزشک مشورت کنید.
روش‌های پایین آوردن BUN
درابتدا باید هرگونه بیماری زمینه‌ای که باعث افزایش سطح BUN یا به‌عبارتی کاهش عملکرد صحیح کلیه‌های شما شده است، درمان شود. درکنار درمان، استراتژی‌های زیر نیز می‌توانند کمک‌کننده باشند:
– آب بیشتری بنوشید
– پروتئین کمتری بخورید
دقت داشته باشید که هیچ یک از این راهکارها نباید جایگزین تجویز پزشک شود و صرفا جنبه کمکی دارند.
منابع:
1. https://medlineplus.gov/lab-tests/bun-blood-urea-nitrogen/
2. https://www.webmd.com/a-to-z-guides/blood-urea-nitrogen-test
3. https://labs.selfdecode.com/blog/causes-of-high-or-low-blood-urea-nitrogen-bun/
