تفسیر آزمایش اسپرم
جواب چرا آزمایش اسپرم درخواست میشود؟ مورفولوژی اسپرم چیست ؟ تفسیر آزمایش اسپرم برای پسر دار شدن و… را در این مطلب بخوانید:
یافتن راحت تر پاسخ خود در این مقاله:
Toggleآزمایش آنالیز اسپرم چیست؟
آزمایش آنالیز اسپرم که با نام تست شمارش اسپرم نیز شناخته میشود به بررسی سلامتی و میزان فعالیت اسپرم مردان میپردازد. مایع منی مایعی میباشد که حاوی اسپرم بعلاوه قند و پروتئین میباشد که در طی انزال از بدن مرد خارج میشود. آزمایش آنالیز اسپرم سه فاکتور مهم سلامتی اسپرم را بررسی میکند.
· تعداد
· شکل
· حرکت
پزشکان معمولا برای اینکه دیدی درست از سلامتی اسپرم در فرد پیدا کنند ممکن است دو تا سه آزمایش جداگانه اسپرم برای فرد درخواست میکنند. این آزمایشات باید حداقل 7 روز از هم فاصله داشته باشند و طی دورهای دو تا سه ماهه انجام شوند. تعداد اسپرم ها در نتایج آزمایش بصورت روزانه میتواند بسیار متغییر باشد و میانگین چند آزمایش دید صحیحتری از وضعیت فرد به ما میدهد.
همین الان تفسیر آزمایش اسپرم خود را از پزشک متخصص بشنوید.
چرا آزمایش اسپرم درخواست میشود؟
1- بررسی ناباروری مردان
آزمایش آنالیز اسپرم اغلب زمانی درخواست میشود که زن و شوهری در بچه دار شدن مشکلی داشته باشند. این آزمایش به پزشکان کمک میکند تا ناباروری احتمالی در مرد را تشخیص دهند. این آزمایش همچنین به تشخیص تعداد کم اسپرم و ناکارایی اسپرم نیز که از دلایل ناباروری میباشد کمک میکند.
2- بررسی موفقیت وازکتومی
مردانی که وازکتومی داشته اند این آزمایش را انجام می دهند تا مطمئن شوند دیگر اسپرمی در مایع منی آنها وجود ندارد. در وازکتومی لولههایی که اسپرم را از بیضه ها به آلت تناسلی میرسانند را بعنوان روشی پایدار در پیشگیری از بارداری قطع و سپس میبندند. پس از وازکتومی دکترها اغلب به مردان پیشنهاد میکنند ماهی یکبار به مدت سه ماه آزمایش اسپرم بدهند تا مطمئن شوند اسپرم در مایع منی آنها وجود ندارد. ( 1 )
جواب آزمایش اسپرم سالم ( رنجهای نرمال )
بعد از جمع آوری نمونه و تحویل آن به آزمایشگاه نتایج آزمایش شما بین 24 تا یک هفته بسته به آزمایشگاهی که میروید آماده میشود. زمانی که پزشک به بررسی جواب آزمایش اسپرم شما میپردازد فاکتورهای زیادی است که میتواند به آن توجه کند. این بررسی پس از وازکتومی میتواند تنها برای وجود یا عدم وجود اسپرم باشد اما بررسی به منظور یافتن مشکلات ناباروری در اغلب مواقع پیچیده میباشد.
دریافت تفسیر آزمایش اسپرم تخصصی دکتر لاندا
تفسیر آزمایش اسپرم
پزشک در آزمایش آنالیز اسپرم هر یک از نتایج زیر را در نظر می گیرد:
شکل اسپرم ( Sperm Morphology )
مورفولوژی اسپرم چیست ؟
کلمه مورفولوژی به معنی بررسی و شناخت شکل و ظاهر چیزی میباشد. مورفولوژی اسپرم ( Sperm Morphology ) بررسی شکل و ظاهر اسپرمها در یک فرد میباشد. اینکه زیر میکروسکوپ اسپرمها چگونه و چه شکلی هستند؟ آیا شکل آنها درست و سالم است و یا دچار نقض و بد شکلی می باشند؟
در حالت طبیعی بین 4 تا 48 درصد ( تفاوت درافراد مختلف ) اسپرم ها دارای شکلی طبیعی و نرمال هستند. اگر مردی بیش از اندازه اسپرم هایش دارای اشکالی غیر طبیعی (abnormal morphology) باشند ( مثلا دم نداشته باشند ) میزان باروری اش کاهش مییابد. آزمایشگاه ممکن است اشکال غیرطبیعی در سر اسپرم، قسمت میانی یا دم آن مشاهده و گزارش کند. در جواب آزمایش، اسپرم های نابالغ نیز ممکن است گزارش شود که این اسپرم ها نیز نمیتوانند باعث بارور سازی تخمک در زن شوند.
میزان نرمال مورفولوژی اسپرم بین 4-48 درصد میباشد و اگر کمتر از 4 درصد است باید با پزشک مشورت کرد.
میزان حرکت ( موتیلیتی motility )
در حالت طبیعی یک ساعت پس از نمونه گیری و انزال بیش از 50 درصد اسپرم ها باید میزان حرکت طبیعی را داشته باشند. حرکت اسپرم یا موتیلیتی motility برای باروری بسیار مهم میباشد زیرا اسپرم باید توانایی حرکت را داشته باشد تا بتواند تخمک را بارور سازد و بدون حرکت اسپرم هیچ کارکردی ندارد. سیستمهای اتوماتیک آنالیز اسپرم حرکات آن را مورد ارزیابی قرار میدهند و امتیازی بین 0 تا 4 به میزان حرکت آنها میدهند. عدد 0 به معنی عدم حرکت اسپرم و عدد 3 یا 4 به معنی حرکات خوب آنها میباشد.
pH (میزان اسیدی و بازی )
پی اچ به معنی میزان بازی و اسیدیته یک چیز میباشد. pH طبیعی مایع منی بهتر است بین 7.2 تا 7.8 باشد. پی اچ بالای 8 می تواند نشان دهنده عفونت در فرد باشد. نتایج کمتر از 7.0 میتواند نشان دهنده آلوده شدن مایع منی با چیز دیگری باشد و یا نشان دهنده تنگی یا بسته شدن مجاری انزال در مرد باشد. تحلیل آن باید توسط پزشک با در نظر گرفتن سایر نتایج آزمایشات صورت گیرد. ( 1 )
سیالیت (Liquefaction)
باید 15 تا 30 دقیقه قبل از مایع شدن منی بررسی شود. در حالی که مایع منی در ابتدا ضخیم و نیمه جامد است بمرور تغییر حالت میدهد و مایع میشود. توانایی آن در مایع و سیال شدن به حرکت اسپرم کمک میکند. اگر منی پس از 15- 30 دقیقه مایع و سیال نشود، باروری فرد ممکن است تحت تاثیر قرار گیرد.
تعداد اسپرم (Sperm count)
تعداد نرمال اسپرم در حالت طبیعی و سالم در افراد بین 20 میلیون تا 200 میلیون میباشد. این نتایج هم چنین با عنوان غلظت اسپرم ( تعداد اسپرم در میلیلیتر )نیز شناخته میشود. اگر تعداد اسپرم کم باشد آبستن شدن خانم دچار مشکل میشود. ( 1 )
طبق مطالعهای که توسط سازمان بهداشت جهانی بر روی 4500 مرد (که طی یکسال گذشته بچهدار شده بودند) در چهارده کشور متفاوت در چهار قاره انجام شد حداقل تعداد اسپرم افراد برای بچهدار شدن، بطور میانگین 15 میلیون ( بین 12 تا 16 میلیون ) در هر میلیلیتر (سیسی) میباشد. ( 2 )
ظاهر (Appearance)
ظاهر منی باید نسبتا سفید تا خاکستری و کدر باشد. مایع منی که ته رنگی از قهوه ای قرمز دارد ممکن است نشانهای از وجود خون باشد در حالی که ته رنگی از زردی نشانهای از یرقان و هپاتیت میتواند باشد و یا عوارض جانبی داروهای مصرفی در فرد میباشد. تشخیص قطعی آن توسط پزشک با درنظر گرفتن شرایط بیمار و سایر نتایج آزمایشات صورت میگیرد.
بالا بودن wbc در آزمایش اسپرم (Leukospermia)
گلبولهای سفید نقش مدافع و سربازان بدن را بر عهده دارند و معمولا به قسمتهایی از بدن میروند که عفونت یا مشکلی وجود دارد. گلبولهای سفید (wbc) در تعداد غیر طبیعی و زیاد، معمولاً بیشتر از 1 میلیون در هر سی سی منی، نشانه وجود التهاب و عفونت در مایع منی میباشند. ممکن است در آزمایش، اسپرمهای نابالغ و گلبولهای سفید به دلیل شباهت با یکدیگر اشتباه شوند که پزشک باید با توجه به سایر نتایج جواب آزمایشات به تحلیلی درست برسد. مطالعات نشان می دهند که وجود WBC در منی به دلیل تأثیرات منفی بالقوه آن بر عملکرد اسپرم میتواند با ناباروری همراه باشد.( 3 )
Round cell چیست ؟
Round cell یا سلول(های) گرد به مجموع هر دو نوع سلولهای گلبول سفید (wbc) و اسپرمهای نابالغ ( spermatids) اطلاق می شود. چون این دو نوع سلول در زیر میکروسکوپ بسیار به یکدیگر شبیه هستند، باهم گزارش می شوند. این دو دسته سلول، به روشهایی چون رنگ آمیزی و بررسی با بزرگنمایی 1000x ( بزرگنمایی 1000 برابری ) میکروسکوپ و بررسی میزان فعالیت مادهای به نام آنزیم پروکسیداز قابل افتراق میباشند.
افزایش تعداد گلبولهای سفید میتواند، حدسی از وجود التهاب و عفونت در دستگاه تناسلی فرد ایجاد کند. با این حال پزشک باید برای این تشخیص به سایر نتایج نیز توجه کند.
افزایش اسپرماتید ها ( Germ cells یا اسپرمهای نابالغ ) میتواند نشانهای از وجود مشکلی در لوله های اسپرمساز ( اپیدیدیم ) در افراد باشد. اسپرمها در اپیدیدیم بیضهها بالغ شده و دم و ساختار بالغ آنها شکل میگیرد. ( 4 )
معنی head defects در آزمایش اسپرم
head defects در این آزمایش به معنی نقایص سر اسپرم می باشد. اسپرم سالم سری تخم مرغی با دمی بلند دارد. سر اسپرمهای غیر طبیعی ممکن است سربزرگ، دوتایی، کج و… داشته باشند. این نقایص ممکن است بر توانایی اسپرم در رسیدن و لقاح با تخمک تاثیرگذار باشد. با این حال، بالا بودن درصد اسپرمهای غیرطبیعی، در افراد، غیرمعمول نیست. تصمیم و تشخیص بیماری با پزشک با در نظر گرفتن سایر پارامترهای آزمایش میباشد. ( 5 )
تفسیر آزمایش اسپرم برای پسر دار شدن
برای تشکیل جنین و تولد نوزاد نیاز به دو جفت ( دو تا دسته 23 تایی ) کروموزوم میباشد. برای تصور بهتر فرض کنید برای ساختن یک انسان ما نیاز به 46 پوشه قطور پر از مدارک و نقشه داریم (نقشههای ساخت دست و پا و شکم و چشم و رنگ مو و… ). 23 تا از این پوشهها و مدارک از مادر و 23 پوشه دیگر از پدر به ما میرسد. یکی از پوشهها و مدارک پدر تعیین کننده جنسیت ما است.
جفت کروموزوم مادر از طریق تخمک و جفت کروموزوم پدر نیز بوسیله اسپرم به ما میرسد. دختر و پسر بودن نوزاد را اسپرم مشخص میکند. اسپرمهای X پدر باعث دختردار شدن و اسپرمهای Y پدر باعث پسر دار شدن میشود. آزمایش اسپرم ( نامهای دیگر: Seminal Fluid Analysis ، آزمایش آنالیز اسپرم ، آزمایش semen ، semen-analysis ) نمیتواند نوع این اسپرمهای دختری و پسری را از یکدیگر مشخص کند و در زیر میکروسکوپ همه شبیه هم هستند.
بنابراین آزمایش اسپرم، نمیتواند با پارامترهایی که اندازه گیری میکند پیش بینی پسر دار یا دختر دار شدن ( تعیین جنسیت ) را برای افراد داشته باشد. در مطالعهای با جامعه آماری 186 مرد که مشکلات ناباروی ( دو بار یا بیشتر سقط جنین زوجین یا دوبار IVF ناموفق زوجین یا ناباروری به دلایل ناشناخته ) داشتند مردانی که به طور میانگین حجم اسپرم آنها از 2.5 سی سی بیشتر بود 1.2 درصد تعداد اسپرمهای پسر (Y sperm (%)) آنها بیشتر از افرادی بود که حجم اسپرم آنها کمتر از 2.5 سی سی بود. با این حال این مطالعه بدیل تعداد کم جامعه آماری و عدم سلامت این افراد قابل تعمیم به همه افراد جامعه نیست و نمیتوان گفت بالا بودن حجم منی دلیلی بر افزایش احتمال پسر دار شدن می باشد.( 6 )
تفسیر آزمایش اسپرم برای تعیین جنسیت
طبق توضیحات فوق تفسیر آزمایش اسپرم برای تعیین جنسیت نوزاد نمیتواند استفاده شود و جنبه علمی معنی داری ندارد. در تمام جوامع تعداد متولدین نوزاد پسر کمی بیشتر (100نوزاد دختر و 107-117 نوزاد پسر) از نوزادان دختر است با این حال تا رسیدن به سنین ازدواج و بزرگسالی به دلیل مرگ و میر بیشتر پسرها تعداد آنها در سنین ازدواج برابر میشود. ( 7 )
تفسیر آزمایش اسپرم vitality
به زبان ساده اسپرم vitality به معنی درصد اسپرمهای زنده، در مایع منی مرد میباشد. هر کدام از اسپرمها بعنوان سلولی کوچک، چیز زندهای هست که میتواند خودش حرکت کند و طول دوره زندگی خاص خودش را نیز دارد. طول عمر آنها در بیضهها حدود 72 روز میباشد. پس از پایان طول عمر این اسپرمها میمیرند و مدتی در بیضهها و در مایع منی میمانند و سپس توسط بدن تجزیه و جذب میشوند. پارامتر Vitality ، همه اسپرمهای زنده را اندازه گیری میکند چه اسپرمهایی که حرکت دارند و سالم اند و چه اسپرمهایی که بدون حرکت اند و یا نقص ساختاری دارند. ( 8 )
WHO (سازمان بهداشت جهانی ) رنج طبیعی Vitality را بین 58-91 درصد تعیین میکند. دلایلی چون گرمازدگی طولانی، چاقی، مسمومیت با سرب و فلزات سنگین، سیگار، الکل، دیابت غیروابسته به انسولین و …. میتوانند باعث کاهش آن شوند. تفسیر Vitality باید توسط پزشک با در نظر گرفتن سایر شرایط فرد انجام گیرد.
رنج نرمال آزمایش اسپرم
این جدول رنج طبیعی اعداد آزمایش سمن ( Semen ) طبق توصیه سازمان بهداشت جهانی میباشد. نتایج نرمال می تواند در جوامع و اشخاص مختلف متفاوت باشد. ( 10 )
رنج توصیه شده توسط WHO
تعداد کل اسپرم در هر بار انزال : 39- 928 میلیون
حجم منی : 1.5-7.6 سی سی
غلظت اسپرم ( تعداد اسپرم ) : 15-259 میلیون اسپرم در هر سی سی
میزان حرکت کلی : 40-81 درصد
حرکت پیش رونده : 32-75 درصد
مورفولوژی طبیعی اسپرم : 4-48 درصد مورفولوژی ( 10 )
نتایج غیر طبیعی به چه معنی است؟
اسپرم غیرطبیعی در رسیدن و نفوذ به تخمک مشکل خواهد داشت و لقاح و تشکیل جنین اتفاق نخواهد افتاد. نتایج غیر طبیعی آزمایش اسپرم میتواند به دلایل زیر باشد.
· ناباروری
· عفونت
· اختلالات هورمونی
· سایر بیماریهایی چون دیابت و …
· اختلالات ژنتیکی
· مواجهه با تشعشات آسیب رسان
اگر نتایج آزمایش غیر طبیعی باشد ممکن است پزشکتان آزمایشات دیگری نیز به منظور بررسی و تشخیص بهتر درخواست دهند. که این آزمایشات شامل:
· تستهای ژنتیکی
· آزمایشات هورمونی
· آزمایش آنالیز ادرار بعد از انزال
· بیوپسی از بیضه ( برداشتن بافت به منظور آزمایش پاتولوژی )
· آزمایش بررسی آنتی بادیهای ضد اسپرم در خون
تفسیر آزمایش باید توسط پزشک با در نظر گرفتن نتایج سایر آزمایشات، بیماریهای زمینهای، داروهای مصرفی و سایر شرایط فرد انجام شود. ( 1 )
شرایط انجام آزمایش اسپرم
چگونه برای آزمایش اسپرم آماده شوم؟
بسیار مهم است که به دستوالعملهایی که دکترتان و پذیرش آزمایشگاه میگویند به درستی عمل کنید تا به نتایج صحیحی در آزمایش خود برسید.
نکات مهم در گرفتن مایع منی برای آزمایش
· باید پس از 3 تا 7 روز پرهیز از مقاربت تهیه شود.
· در طی سه روز پیش از انجام آزمایش، فرد نباید تب داشته باشد.
· بهتر است از طریق تحریک مصنوعی تهیه شود.
· مایع منی جمع آوری شده در کاندوم یا نمونهای که از طریق مقاربت طبیعی بدست آید، برای آزمایش مناسب نیست و ترجیحا از این روشها استفاده نشود.
· باید تمامی مایع در ظرف مخصوص ریخته شود. چنانچه فقط بخش از نمونه در اختیار آزمایشگاه قرار گیرد، باعث بدست آمدن نتیجه کاذب شده و جواب آزمایش اسپرم اشتباه خواهد شد.
· نباید در یخچال یا در مجاورت حرارت قرار داده شود.
· در اسرع وقت ( حداکثر 30 دقیقه ) به آزمایشگاه تحویل داده شود.
· اگر از زمان جمع آوری آن بیش از یک ساعت گذشته است، فاقد ارزش است. (11)
· از مصرف الکل و مواد مخدری چون کوکائین و ماریجوانا ( علف ) بمدت 2 تا 5 روز قبل از انجام آزمایش اجتناب کنید.
· از مصرف هرگونه گیاه دارویی قبل از آزمایش خودداری کنید. گیاهانی ماننده گل راعی (علف چای) و آکیناسه ( سرخارگل ) نباید مصرف شود.
· از مصرف داروهای هورمونی نیز با مشورت با پزشکتان قبل از انجام آزمایش اجتناب کنید.
· اگر داروی دیگری نیز مصرف میکنید پزشکتان را در جریان آن قرار دهید. زیرا میتوانند باعث تغییر نتایج آزمایشات شما شود. ( 1 )
چگونه نمونه اسپرم بگیریم ؟
برای رسیدن به جواب آزمایشی صحیح، شما باید نمونه اسپرم مناسبی از خود را برای انجام این آزمایش به آزمایشگاه تحویل دهید.
چهار روش اصلی برای جمع آوری و گرفتن نمونه منی
1- خود ارضایی ( ارضا بصورت مصنوعی توسط خود فرد )
2- سکس با کاندوم ( نمونه در کاندوم جمع آوری شده و توسط فرد داخل ظرف نمونه گیری ریخته میشود.)
3- رابطه جنسی
4- تحریک و ارضا بوسیله الکتریسیته
روش خودارضایی روش ارجح برای گرفتن نمونهای تمیز و مناسب میباشد.
دو عامل اصلی برای گرفتن یک نمونه اسپرم مناسب برای آزمایش وجود دارد:
عامل اول: اینکه مایع منی باید در در دمای بدن ( 37 درجه ) نگهداری شود. اگر نمونه در دمای بسیار گرم و یا بسیار سرد قرار گیرد نتایج آزمایش تکرار پذیر نخواهد بود. میتوانید نمونه را تا رساندن به آزمایشگاه زیربغل خود قرار دهید.
عامل دوم: اینکه نمونه منی باید کمتر 30 دقیقه تا حداکثر یک ساعت به آزمایشگاه تحویل داده شود و به پذیرش آزمایشگاه نیز قرار دادن آن در محل نمونه گیری اطلاع داده شود. ( 1 )
هزینه آزمایش اسپرم
هزینه این آزمایش طبق تعرفه کتابچه ارزش نسبی سال 99 با تعرفه دولتی 13800 تومان با تعرفه آزمایشگاه خصوصی 35700 تومان غیر دولتی (مثلا تامین اجتماعی، شرکت نفت و …) 22000 تومان و خیریه 26100 تومان میباشد.( 9 ) معمولا سالانه 5 تا 20 درصد این تعرفه افزایش مییابد. موارد دیگری چون مالیات بر ارزش افزوده، حق مسئول فنی، نمونهگیری و… نیز به فاکتور اضافه میشود و این مبلغ ممکن است بیشتر شود.
جواب آزمایش اسپرم چند روز طول میکشد؟
با توجه به برنامه داخلی آزمایشگاهی که مراجعه کردهاید ( بعضی تستهای خاص را روز خاصی انجام میدهند) و همچنین پارامترهای درخواست شده توسط پزشک برای بررسی (مثلا درخواست انجام اندازهگیری سطح فروکتوز در منی ) جواب آزمایش اسپرم شما بین حداقل یک روز و حداکثر یک هفته آماده میشود.
امکان اشتباه در آزمایش اسپرم ( تداخلات آزمایش )
بعضی از عوامل میتوانند تاثیرات منفی بر نتایج آزمایش آنالیز اسپرم بگذارند که شامل:
· مایع منی که با هر ماده اسپرم کش تماس پیدا کند.
· زمانی آزمایش دهید که بیمار هستید یا استرس شدیدی دارید.
· خطاهای آزمایشگاهی
· آلوده شدن نمونه با سایر مواد و نمونهها
اگر نتایج آزمایش شما غیرطبیعی باشد و درحالی که نمونه گیری و انتقال آن به آزمایشگاه نیز صحیح انجام شده باشد ممکن است پزشک تان به عواملی که در ادامه بیان میشود بعنوان دلایلی بر کاهش اسپرم شما توجه کند.
· الکل
· کافئین ( قهوه، چای و…)
· گیاهان دارویی چون علف چای و سرخارگل
· داروهای تجویزی مانند سایمتیدین و …. نیز میتوانند باعث کاهش اسپرم شود.
· مواد مخدر
· تنباکو ( سیگار، قلیان و … ) ( 1 )
چگونه جواب آزمایش اسپرم را بخوانیم ؟
در این مطلب با زبانی ساده و در حد امکان نحوه تفسیر آزمایش اسپرم را بیان کردیم با این حال با توجه به پیچیدگیهای بدن انسان و لزوم توجه به عواملی چون سن فرد، رابطه سایر نتایج آزمایشات با هر پارامتر و …. تفسیر آن باید صرفا پزشک انجام شود.
پس از آزمایش اسپرم
آنالیز مایع منی که بهترین روش بررسی منی و اسپرم است، نیاز به جمع آوری نمونه درست و انجام آزمایش روی چند نمونه دارد. این تست میتواند اطلاعات بسیاری را که بر قدرت باروری شما تاثیر گذار است برای پزشک مشخص کند. پزشکان نیز با توجه به نتایج راهنماییهای لازم را به شما میکنند.
سایر مطالب مناسب شما
منابع:
1- ( Healthline ( Semen Analysis and Test Results
2- ( WHO ( World Health Organization reference values for human semen characteristics
3- ( Urologyaustin ( Indicators of an abnormal semen analysis
4- ( Labce ( Round Cells in Semen
5- ( ?Mayoclinic( Abnormal sperm morphology: What does it mean
6- ( NCBI ( Sperm counts and sperm sex ratio in male infertility patients
7- ( NCBI ( Ratio of boys to girls at birth
8- ( Dontcookyourballs ( Your Semen Analysis: Sperm Vitality
9- وزارت بهداشت جمهوری اسلامی ایران ( کتاب ارزش نسبی خدمات سلامت )
10- ( ?Healthline ( What Is a Normal Sperm Count
11- تتا راهنمای جامع تفسیر تست های آزمایشگاهی، مولفین: دکتر حمیده سعادتی،مهسا ولی بیگی، انتشارات : اطمینان، سال انتشار : 1395
آخرین ادیت: 23/08/1403